1 yıllık doğum izni kadın istihdamına darbe mi?

Nüfusun artış hızını yükseltmek AK Parti iktidarının hep gündeminde oldu. Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın her fırsatta en az 3 çocuk tavsiyesi toplumun önemli kesiminde karşılık bulmayınca nüfusun artış hızı düşüşe geçti. TÜİK verilerine göre Türkiye’de 2001’de 2,38 olan doğurganlık hızı, 2023’de 1,51’e gerileyerek, nüfus yenilenme eşik değeri olan 2,1’in altına düştü.

Erdoğan, son olarak, 20 Mayıs’taki kabine toplantısından sonra yaptığı açıklamada Türkiye’de doğurganlık hızının, nüfus yenilenme eşiğinin altına düştüğüne dikkat çekerek, bu durumu, “varoluşsal bir tehdit, felaket” olarak nitelendirdi. Bu açıklamasından sonra yapılan AKP’nin Merkez Karar Yönetim Kurulu (MKYK) toplantısında da doğurganlık hızındaki düşüş ü gündeme getirip, çalışma koşullarının yeniden düzenlenmesine yönelik çalışma yapılmasını istedi. MKYK’da gündeme gelen çözüm önerileri; toplamda 4 ay olan ücretli izin süresinin 1 yıla çıkarılması, uygun olan meslekler için doğum izni bitiminde uzaktan-esnek çalışma seçeneklerinin değerlendirilmesi oldu.

Ayrıca, özel sektörde çalışan kadınların iş güvencesi ve kıdem tazminatı konusundaki çekinceler nedeniyle çocuk yapmaktan kaçındığı tespiti yapıldı. Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in de nüfus artış politikalarına destek verdiği açıklandı.

DOĞUM İZNİNE KADEMELİ ARTIŞ TARTIŞILIYOR

MKYK’da yapılan değerlendirmelerin ardından, ilgili bakanlıklar olan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı ile Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı’ndan bu konuda çalışma yapmaları istendi. İktidar partisinde doğurganlığı artırmak için ücretli doğum izni süresinin artırılması teşvik unsurlarından birisi olarak görülüyor ve bu konuda farklı formüller tartışılıyor. Öne çıkan seçenek ise çocuk sayısına göre doğum izninin kademeli artırılması. Annenin en az 3 yaşına kadar çocuğun yanında kalmasını sağlayacak bir sistem oluşturulması, bunun için de ilk çocuk için 8 ay, ikinci çocuk için 10 ay, üçüncü çocuk için 1 yıllık ücretli doğum izni verilmesi. Doğum izni süresinin artırılması idari düzenleme ile yapılabileceği gibi yasal düzenleme de sağlanabilir. Doğum izni süresinin uzatılmasının özel sektörde kadın istihdamını azaltabileceği ihtimaline karşı iş güvencesi, kıdem tazminatı ve diğer özlük haklarının güvence altına alınabilmesi için yasal destek hazırlığı planlanıyor. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı’nın aile destek programı bütçesinden bu desteğin sağlanması seçeneği üzerinde duruluyor. Nüfus artışı için üzerinde tartışılan seçenekler şunlar;

Doğum izni süresi artırılacak

Yarı zamanlı çalışmaya imkân sağlanacak

Evden çalışma modeli uygulanacak

Anneler esnek çalışmadan yararlanacak

Annelerin kıdem boşlukları bütçeden tamamlanacak

ÜCRETLİ VE ÜCRETSİZ DOĞUM İZNİ SÜRELERİ NE KADAR?

Türkiye’de halen kamu ve özel sektörde ücretli doğum izni 2 ay doğum öncesi, 2 ay doğum sonrası olmak üzere 4 ay uygulanıyor.

Kamu çalışanları isterlerse 2 yıla kadar, özel sektör çalışanları ise 6 aya kadar ücretsiz doğum izni kullanabiliyor.

KADIN GİRİŞİMCİ DE KADIN İSTİHDAMI DA ARTIYOR

Girişimcilik yoluyla kadınlar kendileri ve istihdam ettikleri kişiler için iş yaratıyor ve toplumdaki konumları güçlenmiyor. Kadın girişimci oranı TÜİK verilerine göre 2002 yılında %13,1 iken 2023 yılında %17,4’e yükseldi. 2002 yılında kadınların işgücüne katılım oranı %27,9 iken 2023 yılında %35,8’e, aynı dönem için kadın istihdam oranı %25,3’den %31,3’e  yükselirken kayıtdışı çalışan kadın oranı ise %72,5’den %32,2’ye geriledi. 12. Kalkınma Planı’nda (2024-2028) 2028 yılı sonuna kadar kadın işgücüne katılım oranının %40,1’e, kadın istihdam oranının %36,2’ye yükseltilmesi hedefleniyor.

Hanehalkı İşgücü Araştırması sonuçlarına göre; 15 ve daha yukarı yaştaki kişilerde işsiz sayısı 2024 yılı Mart ayında bir önceki aya göre 19 bin kişi azalarak 3 milyon 57 bin kişi oldu. İşsizlik oranı ise 0,1 puan azalarak %8,6 seviyesinde gerçekleşti. İşsizlik oranı erkeklerde %6,8 iken kadınlarda %12,0 olarak tahmin edildi.

İstihdam edilenlerin sayısı 2024 yılı Mart ayında bir önceki aya göre 139 bin kişi artarak 32 milyon 588 bin kişi, istihdam oranı ise 0,2 puan artarak %49,5 oldu. Bu oran erkeklerde %66,9 iken kadınlarda %32,5 olarak gerçekleşti.

SANAYİCİ 1 YILLIK DOĞUM İZNİNE KARŞI ÇIKTI

İktidarın nüfusun artışı hızını yükseltmek için çözüm olarak sunduğu kadınlara 1 yıllık ücretli doğum izni fikri sanayici ve ihracatçılardan kabul görmedi. Bir yandan sanayici üretimde işçilik maliyetlerinin yüksekliğinden şikayet ederken, bir yandan da asgari ücretin yoksulluk sınırının altında kalması ikilem yaratıyor. Böyle bir ortamda iktidardan 1 yıl ücretli doğum izni için çalışma başlatılması tepki topladı.

TÜRKONFED’TEN KREŞ ÖNERİSİ

Türk Girişim ve  İş Dünyası Konfederasyonu TÜRKONFED, İzmir’de yaptığı genişletilmiş toplantısında kadın istihdamının artırılması için bir çalıştay gerçekleştirdi. Kadınların doğum ve çocuğa bağlı iş dünyasından uzaklaşmaması için iş yerlerinde kreş önerisi geldi. Kadın istihdam eden işyerlerinin kreş, emzirme odası düzenlemeleri yapması halinde kadının çalışma hayatından kopmayacağı, kadın istihdamının artacağı vurgulandı. Bu yatırımlar için özel sektöre KOSGEB desteği, sübvansiyon, faizsiz kredi gibi kaynaklar  sağlanabileceği önerildi.

KONFEKSİYONDA ELEMAN BULMAK SORUN OLUR

Ege Hazırgiyim İhracatçıları Birliği Yönetim Kurulu Üyesi ve Ege İş Kadınları Derneği Başkanı Şahika Aşkıner, 1 yıllık ücretli doğum izninin kadın istihdamını baltalayacağını belirterek, “Ben de bir kadınım ve sanayiciyim. Aynı zamanda ihracatçıyım. Konfeksiyon firmaları yüksek kadın istihdam ediyor. Çalışanlarımızın yüzde 60-70’i kadın. Hem kadın işveren hem de bu kadar yüksek kadın istihdam eden sektör olarak uzun doğum iznine karşıyım. Zaten kadın istihdamında gerileme var. Zaten personel bulma sıkıntısı var. Yetişmiş elemanlar artık yaşlanıor. Firmada istihdam yaş ortalaması 40’ın üstüne çıktı. Firmamızda ortalama çalışma yılı 15-20 yıl. Firmamız da 32 yılı doldurdu. Yaş ortalamamız yükseldi. 50 yaşın üzerinde personelimiz var ama vazgeçemiyorum çünkü yerine koyacak eleman yok. Çalışma sabrı, performansı eski nesille yeni nesil aynı değil. Genç istihdamda da bu izin sıkıntı olacak. 20 yaşında aldığınız elemanı tam yetiştireceksiniz o evlenip, hamile kalacak ve 1 yıl gibi uzun süre işten uzak kalacak. İhracata da büyük darbe. Dünya hazır giyim pazarının en etkin ülkelerinde en yüksek işçilik maliyeti Türkiye’de. Bunun nedeni döviz kuru ama bu bizim dezavantajımızı değiştirmiyor. Kadınlara 1 yıllık doğum izni vermek zaten çözüm de sağlamaz. Bunun yerine kadın istihdam eden işyerlerine kreş açma zorunluluğu getirilsin” diye konuştu.

EBSO Yönetim Kurulu Başkanı Ender Yorgancılar da kadınlara 1 yıllık doğum izni vermenin kadını iş hayatından uzaklaştırmak anlamına geldiğini söyledi. Yorgancılar, ekonomik koşulların ağırlaştığı bir dönemde 1 yıllık doğum izni ile sorunun çözülemeyeceğini ifade etti.

EBSO Meclis Başkanı İbrahim Gökçüoğlu da 1 yıllık doğum iznini kadınları iş hayatından uzaklaştırmaktan başka bir işe yaramayacağını vurguladı.

“ESNEK ÇALIŞMA ŞARTLARI YA DA KREŞ SORUNU ÇÖZER”

Yaşar Üniversitesi İktisat Fakültesi Dekan Yardımcısı Prof. Dr. Serpil Kahraman, Türkiye’de son yıllarda kadın istihdamı artsa da hala OECD ortalamasının altında olduğunu hatırlatarak, “Türkiye’de 15 yaş üstü nüfusta çalışanların cinsiyet oranları erkeklerde yüzde 71, kadınlarda yüzde 35. Farklılık çok büyük. Türkiye’de kadınlar çalışsa da hala geleneksel aile sorumluluklarından kurtulamadığı, çocuk bakımı kadınların görevi olarak kabul edildiği için iş hayatında aktif olamıyorlar. Bu kadar sorumluluk ağır geldiği için çalışmaktan vazgeçiyorlar. Kadınları iş hayatına sokmak için öncelikle çocuk sorumluluğunu üstlerinden almak gerekiyor. Bunun için kreş imkanları arttırılmalı. Esnek çalışma, part time ya da evden çalışma olanakları sunulmalı” dedi.

HÜSNİYE SEVAL ACUN