6 Şubat depreminin ardından 1 yıl geçti… Sözümüz yok!

Tarih 6 Şubat 2023… Saat 04.17…. Kahramanmaraş Pazarcık merkezli 7.7 büyüklüğündeki depremle uyandık. Asrın felaketi, uzmanların uyarılarıyla adeta bağıra çağıra geldi. Her yer toz duman. Her yer yıkıntı. Göçük. Çığlıklar, uğultular, bağrışlar, yalvarışlar, ağlama sesleri, dualar…

Herkes şaşkın. Çaresiz. Korku dolu. Tüyleri diken diken eden seslerin, karşılık bulamaması. Kimsenin kimseyi duymadığı, duysa da el uzatıp yardım etmediği, edemediği bir zaman dilimi.

Çatırdayan betonlar, ardı ardına yaşanan sarsıntılarla bir bir yıkılan binalar, koskoca apartmanlar. Sıkıştığı yerde ölümü bekleyen çaresiz insanlar.

Yaşanan deprem sonrası saniyeler içinde on binlerce bina yıkıldı. On binlerce insan enkaz altında kaldı. Felaketin boyutu her geçen bırakın saati, dakikayı, saniyeyi, salise de bile arttı.

Kahramanmaraş başta olmak üzere Hatay, Adıyaman, Osmaniye, Gaziantep, Şanlıurfa, Malatya, Diyarbakır, Adana, Kilis ve Elazığ depremden en çok etkilenen iller oldu.

Kurtarma çalışmalarının hazırlıklarının planlandığı sırada saat 13.24’te yine Kahramanmaraş merkezli 7,6 büyüklüğündeki ikinci bir deprem meydana geldi. İlk depremde yıkılmayan binaların çoğu enkaz yığınına döndü.

Yollar, havaalanları kullanılamaz durumda hasar aldı. Depreme karşı ‘hazırlıklıyız’ diyenlerin ne kadar hazırlıksız olduğu ortaya çıktı. Ekipler bölgeye ulaşmakta güçlük çekti.

Haberlerin yayınlanmasıyla Türkiye adeta tek yürek oldu, sivil toplum dernekleri, arama kurtarma dernekleri, bireysel gruplar, kişiler ellerinden geleni yapmak için yola koyuldu.

AFAD, depremin ardından 45 dakika içinde, saat 05:02’de en üst seviyede olan ve uluslararası acil yardım çağrısını içeren 4. seviye acil durum ilan etti.

Birileri ekran başında izledi, birileri sosyal medyadan takip etti, birileri ise radyodan dinledi yaşananları anı anına. Tüm Türkiye enkazdan bir can daha çıkarılmasını bekledi. Çıkarılan canla sevindi, sevinç gözyaşları aktı. Cansız çıkarılan bedenlerle yıkıldı. Kahroldu. Hala kulaklarda çınlayan ‘Kurtarın’ yalvarışları karşısında çaresizliği yaşadı. Canlı canlı can verenleri gördü.  Birileri göçük altında kalan yakınını kurtarmak için başaramayacağını bildiği halde koca beton yığınlarını kaldırmaya çalıştı.

Yaşanan felaketle ortaya çıkan ve sorumlusu sadece müteahhitlerin olmadığı yerle bir olan kâğıttan inşaatlar, deniz kumuyla yapılan binalar, kolonsuz evler, Kızılay’ın adının karıştığı satılan çadırlar, gasp edilen hasarlı evler, kaybolan canlar, çalışmayan telefon hatları, kayıplar… Ortaya çıkan dolandırıcılar, can kaybedenlerin, can çekişenlerin evlerine giren hırsızlar. Az hasarlı, oturulabilir binalardaki daireleri fahiş fiyata kiralayanlar, kira artıranlar, ‘size prefabrik ev yapacağız’ diyerek paraları toplayıp, göstermelik ev yapıp kaçanlar…

Yurt içinden ve yurt dışından ekipler arama kurtarma çalışmalarını günlerce sürdürdü. Toplamda 53 bin 537 can kaybı yaşandı…

İçişleri Bakanı Ali Yerlikaya da aradan geçen 1 yılın ardından yaşanan sürece dair açıklamalarda bulundu. Yerlikaya, “Saat 05:45’te valilerimize deprem bölgelerine gitme talimatı verildi. İllerdeki mevcut yöneticilere destek olmak amacıyla 59 vali, 8 vali mülkiye başmüfettişi, 47 mülkiye müfettişi, 302 kaymakam ve vali yardımcısı ile 292 kaymakam adayı olmak üzere toplam 708 mülki idare amiri deprem bölgesine sevk edildi. Ayrıca, saat 05:45’te bölgeye arama ve kurtarma personeli, AFAD gönüllüleri ve iş makineleri yönlendirilmeye başlandı.

Saat 07:57’de İzmir Adnan Menderes Havalimanı’ndan Adana Havalimanı’na arama-kurtarma personeli ve ağır tonajlı arama-kurtarma araçlarını ulaştırmak için uçaklar havalandı. Saat 11:25’te deprem bölgesinde ilk bireysel çadırlar kuruldu. Birinci depremden 9 saat sonra, saat 13:24’te Kahramanmaraş Elbistan merkezli 7.6 büyüklüğünde ikinci bir depremle daha sarsıldık. Bu yıkıcı depremin ardından, hem arama-kurtarma çalışmaları hem de yardımların sevkiyatı aralıksız devam etti” ifadelerini kullandı.

“53 BİN 537 CAN KAYBI, 107 BİN 213 YARALI”

Depremde yaşanan can kayıplarına ilişkin verileri de paylaşan Yerlikaya, “Maalesef, 6 Şubat’ta milletçe asrın felaketini yaşadık. 120 bin kilometrekarelik alanda 11 il, 124 ilçe, 6929 köy ve mahallede ağır yıkımlara neden olan bu depremlerde 53 bin 537 can kaybı yaşandı, 107 bin 213 vatandaşımız yaralandı. Bu depremler, etki alanı bakımından dünya literatürüne geçti” açıklamasını yaptı.

“650 BİN PERSONEL GÖREV ALDI”

Yerlikaya, “Depremin ilk anından itibaren odaklandığımız iki alan vardı: arama-kurtarma faaliyetleri ve geçici barınma hizmetleri. Deprem sonrasında ne yazık ki 38 bin 901 bina yıkıldı. Bu binaların tamamında arama-kurtarma faaliyeti yürütüldü ve 26 bin binada yaşam belirtileri tespit edildi. Toplamda, 11 bin 488’i uluslararası, 35 bin 250’si arama-kurtarma, 142 bini güvenlik personeli olmak üzere 650 bin personel görev aldı. Ayrıca, yürütülen çalışmalarda 20 bin araç ve iş makinesi, 141 helikopter, 182 uçak ve 23 gemi görevlendirildi.

Uçak ve helikopterlerimiz toplam 17 bin 500 sorti gerçekleştirdi. Enkaz altından kurtarılan her vatandaşımızın hayatta kalması, bir bebeğin yaşama sevinci, bir annenin yavrusuna kavuşma mutluluğu, bu unutulmaz anlar, sahadaki arama-kurtarma ekiplerimizi daha da cesaretlendirdi ve bizleri umutlandırdı” dedi.

“3 MİLYON 549 BİN AFETZEDEMİZİN TAHLİYESİNİ SAĞLADIK”

“AFAD koordinasyonunda gerçekleştirilen dünyanın en büyük ‘İyileştirme Operasyonu’nu yürüttük” diyen Yerlikaya, “İlk olarak çadırlar kuruldu ve bölgeye 1 milyon çadır sevk edildi. Bunlardan bir kısmı bireysel olarak dağıtıldı. 350 çadır kent alanında toplam 645 bin çadır kuruldu. Yaklaşık 2.5 milyon afetzedemize bu çadırlarda geçici barınma imkanı sağlandı. Aynı zamanda, depremden etkilenen ve yakınlarının yanına gitmek isteyen 3 milyon 549 bin afetzedemizin tahliyesini gerçekleştirdik. Türk Hava Yolları bu süreçte 13 bin 701 sefer ile 2 milyonu aşkın yolcu taşıyarak tarihi bir başarı elde etti. Aynı zamanda THY, 712 kargo seferi ile 32 bin 770 ton yardım malzemesini deprem bölgesine ulaştırdı” ifadelerini kullandı.

“1 MİLYON 188 BİN VATANDAŞ MEB YURTLARINDA MİSAFİR EDİLDİ”

Yerlikaya, “14 ve 28 Mayıs’ta gerçekleşen seçimlerde 993 bin vatandaşımızın ve YKS sınavına giren 123 bin öğrencimizin bölgeye gitme ve dönüşleri sağlandı. 478 bin vatandaşımız KYK yurtlarında, 710 bin vatandaşımız ise MEB yurtlarında olmak üzere 1 milyon 188 bin vatandaşımız yurtlarımızda misafir edildi.

14 MİLYAR 453 MİLYON LİRA KİRA DESTEK ÖDEMESİ

Öte yandan, geçici barınma merkezleri olan konteynerlerin üretimi ve kurulumu da devam etti. Yerlikaya, “İlk bireysel konteynerimizi depremin 2. gününde kurmaya başladık. 20 Şubat’ta Kahramanmaraş Karacasu’da ilk konteyner kentte yaşam başladı. Bugüne kadar 414 konteyner kentte toplam 215 bin 224 konteyner kurulumu gerçekleştirildi. Bu konteynerlerde 691 bin afetzedemiz misafir ediliyor. Geçici barınma hizmetleri kapsamında bir diğer önemli adım da kira destek ödemeleriydi. Bugüne kadar, geçici barınma hizmetleri kapsamında 349 bin hane için toplam 14 milyar 453 milyon lira kira destek ödemesi yapıldı. Bu kapsamda, ev sahiplerine aylık 7 bin 500, kiracılara ise 5 bin lira kira destek ödemesi devam ediyor. Ayrıca, AFAD’ın başlattığı ‘Evim Yuvan Olsun’ kampanyası ile vatandaşlarımız hem gönül kapılarını hem de evlerini depremzedelere açtı” diye konuştu.

128 MİLYAR 949 MİLYON LİRA BAĞIŞ

İçişleri Bakanlığı’nın koordinasyonunda konteyner kentlerdeki ihtiyaç sahibi depremzedelere AFAD-Kızılay iş birliğiyle her ay 4.500 lira yüklenen 69.289 ESEN KART dağıttığını dile getiren Yerlikaya, “Bu kartlara; beş aylık toplamda 1 milyar 8 milyon 141 bin lira yüklendi. Ayrıca, 1 milyon 979 bin haneye 10 bin lira destek ödemesi, 557 bin haneye 15 bin lira taşınma yardımı ve 41 bin aile yakınına 100 bin lira vefat yardımı yapıldı. Toplamda, 106 milyar 728 milyon lira kaynak deprem bölgesine aktarıldı. ‘Türkiye Tek Yürek’ kampanyasında toplam 128 milyar 949 milyon lira bağış toplandı ve bunun 79 milyar 263 milyon lirası harcandı. Bağış hesapları ile ilgili tüm süreçler ve veriler şeffaf bir şekilde 15 günde bir AFAD kurumsal web sitesinde ve sosyal medya hesaplarında paylaşılıyor. Nakdi yardımların yanı sıra, ayni yardımlarda da ‘Asrın Dayanışması’ sergilendi. Kimi yardımseverler konteyner kent kurdu, kimi kalıcı konut yapımını üstlendi, kimi de tırlar dolusu insani yardım malzemesi gönderdi” şeklinde konuştu.

“ENKAZ KALDIRMA İŞLEMİNİN YÜZDE 91’İ TAMAMLANDI”

Deprem sonrası üzerinde durulan bir diğer konunun ise hasar tespitleri ve enkazların kaldırılması olduğunu belirten Yerlikaya, “Deprem bölgesinde 2 milyon 302 bin binada ve 6 milyon 227 bin bağımsız bölümde hasar tespiti yapıldı. 60 bin 421 acil yıkılacak ve yıkık binanın enkazları 68 günde tamamen kaldırıldı. Ağır hasarlı 200 bin 401 binadan 166 bin 602’sinin enkazı kaldırıldı. Şu ana kadar hacme göre enkaz kaldırma işleminin yüzde 91’i tamamlandı ve geriye kalan enkaz kaldırma süreçleri yoğun bir şekilde devam ediyor” dedi.

441 BİN 567 HAK SAHİPLİĞİ

Hak sahipliği sürecinin de büyük bir titizlikle yürütüldüğünü vurgulayan Yerlikaya, “Bu süreci 30 Mayıs 2023 tarihinde başlattık ve öncelikle depremzedelere yasal başvuru süresi verildi. 11 il, 124 ilçe ve 6.929 mahalleyi kapsayan hak sahipliği çalışmaları 211 günde tamamlandı. Bu yoğun çalışma için 146 Hak Sahipliği Ofisinde yaklaşık 2.500 personel görev aldı. Tüm değerlendirmeler AFAD AYDES yazılımı üzerinden bilişim ortamında yapıldı ve vatandaşlar tarafından sunulan yaklaşık 30 milyon evrak incelendi. Toplamı 15 milyon sayfa olmak üzere, 70 bine yakın komisyon kararı alındı. Her biri 124 ilçe kaymakamı, 6.929 mahalle muhtarı, 124 tapu temsilcisi, 124 nüfus temsilcisi, 124 belediye temsilcisi ve 124 AFAD yetkilisi tarafından imzalandı. Bu süreçte 845 bin 371 talep değerlendirildi ve tüm süreçler tamamlandıktan sonra 389 bin konut, 40 bin 658 işyeri ve 11 bin 531 ahır olmak üzere toplam 441 bin 567 hak sahipliği belirlendi. İl, ilçe ve kırsal alanda toplam 250 bin bağımsız bölümün ihalesi yapıldı ve yeni ihalelere devam ediyoruz” diye konuştu.

Geçtiğimiz cumartesi günü de Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan Hatay’da yapımı tamamlanan 7 bin 275 konutu hak sahiplerine teslim etti. 11 ili derinden etkileyen felakette 1 yıl geçmesine rağmen acılar hala taze, yaralar sarılmayı bekliyor…

Yağmur Karadağ