Halı sanatı ölüyor
Türk kültürünün en önemli el sanatı el dokuma halılar, ekonomik sıkıntılara kurban gidiyor. Artık ne üreten var ne alan
Orta Asya'dan Anadolu'ya taşınan dünyaya “Türk Halısı” tanımlamasını öğreten el dokuma halı ve kilim sanatı yıllar içinde yok olma tehlikesi ile karşı karşıya. Baba mesleği olarak 15 yıldır el dokuma halı ticareti yapan Hakan Söylemez, yeni ya da ikinci el el dokuma halı bulmanın giderek zorlaştığını söyledi.
Alsancak'taki mağazalarında baba mesleği olarak ağırlıklı el dokuma halı sattıklarını söyleyen Hakan Söylemez, “1978 yılında babam başlamış. Ben de şimdi devam ettiriyorum. Ancak talep olduğu için makine halısı da bulunduruyoruz. Makine halılarına talep daha fazla. Gençler modern ve sade tercih ediyor. O nedenle istemiyorlar. Ayrıca el dokuma halılar çok pahalandı. Ekonomik nedenlerle de tercih edenlerin sayısı azaldı” dedi.
El dokuma halıları farklı kentlerden kendilerinin topladığını, bazen getirenlerin de olduğunu belirten Söylemez, “Şehir şehir geziyoruz. Genellikle halıcılardan topluyoruz. Zaten artık köylerde kalmadı. Dokuyan da fazla kalmadı. Eskiden kooperatifleri de geziyorduk. Artık çok kalmadı. Dokuma çok azaldı. Eskiden 100 halı dokunan yerlerde 10 tane ya dokunuyor ya dokunmuyor. El dokumalar da fiyat olarak pahalandı. Çok dokunmuyor. Yurtdışına da çok satıldığı için iç piyasaya sunulan el dokuma halı fazla yok. Turlarla gelenlere satılıyor sahil bölgelerinde. 15-20 yıl önce turizm bölgelerinde de daha çoktu. O yıllarda 15-20 el halısı satan mağaza varken şimdi 2-3 tane kaldı” diye konuştu.
ARTIK ÖZEL İLGİSİ OLANLAR ARIYOR
Kendi mağazalarında talebe bağlı olarak ikinci el de yeni de sattıklarını anlatan Söylemez, şu bilgileri verdi; “Özel ürün arayanlar oluyor. Milas, Yağcıbedir gibi halılar arayanlar oluyor. Elimizde varsa gösteriyoruz. Yoksa araştırıp, bulmaya çalışıyoruz. 15-20 yıl önce el dokumaya talep daha fazlaydı. Bugün antika halı fazla kalmadı. O yıllarda işler daha iyiydi. Biraz daha düştü bugün. Fiyatlar ürün azaldıkça yükseliyor. 15 yıl önceye kıyaslarsak her şeyin fiyatı zaten farklı.”
El dokuması halıların tamiratı ve bakımı hakkında da bilgi veren Hakan Söylemez, “Tamir, bakım ve yıkama hizmetimiz var. Herkesin bildiği bir konu olmadığı için uzmanlık istiyor. Halıdaki her türlü arızayı, eksik parçayı tamir ediyoruz. Orijinale yakın hale getiriyoruz. El halısını suyla yıkamamak gerekiyor. Genellikle bu yüzden boyalar birbirine karışıyor. Bu işte profesyonel hizmet veren yerler var. Biz bu konuda hizmet veriyoruz. Yün olduğu için yazın sıcaklarda sabun veya naftalin koyarak kaldırmak lazım. Poşetin içinde uzun süre kalmamalı, havalandırılmalı. Güve yiyebilir, çürüyebilir” dedi.
Türkler'in en eski el sanatlarından biri olan el halıcılığının yaşatılması gerektiğine dikkat çeken Söylemez, “Halı dokuma sanatını yaşatmak için destek gerekiyor. Dokuyan insanların emeğinin karşılığını alması lazım. İnsanlar bir halıyı dokumak için haftalarca hatta aylarca uğraşıyorlar. Karşılığını alamadığında bırakıyor. Başka işlere yöneliyor. O yüzden halı dokuyan sayısı azalıyor. Göz göre göre bu sanatın ölmesine izin verilmemeli” diye konuştu.