Veri güdümlü gazetecilik nedir? Süreçleri nelerdir?
Teknolojinin hızla ilerlemesi ve beraberinde ortaya çıkan bilişim devrimi ile birlikte gazetecilerin habere ulaşma pratikleri de değişim göstermekte. Özellikle internet teknolojisinin gelişmesi, bilginin hızlı, anlık olarak ortaya çıkmaya başlaması ile gazetecilik mesleği yeni bir döneme giriş yaptı ve veri güdümlü gazetecilik ortaya çıktı. Peki, veri güdümlü gazetecilik temelde nedir? Süreçleri nelerdir?
Veri güdümlü gazetecilik temel olarak, çok sayıda bulunan dokümanın içerisinden verilerin nasıl elde edileceği, filtreleneceği, analiz edileceği, tablolara ya da grafiklere dönüştürüleceği üzerine kuruludur. Veri güdümlü gazeteciliğin Wikileaks belgelerinin sızdırılması ile beraber gelişen süreçte, özellikle 2011 yılından itibaren yoğun olarak konuşulmaya başlandığını da ifade etmek mümkündür. Veri güdümlü gazetecilik ilerleyen dönemde ise Swissleaks, Luxleaks, Afrikaleaks, Panama Belgeleri, Paradise Belgeleri, Secrecy for Sale ve son olarak Pandora Belgelerinin sızdırılması ile gazeteciler için oldukça önemli bir konuma gelmiştir.
Bu bağlamda, veri güdümlü gazetecilik sürecini 4 temel başlıkta incelemek mümkündür:
- Veri Toplama: Gazeteciler ilgi alanlarına, çalıştıkları konulara yönelik olarak ilk başta bir veriye ihtiyaç duymaktadır. Veri toplamanın ise birçok yolu bulunmaktadır. Söz konusu verilere erişebilmek için gazetecilerin hazır veri setlerinin yer aldığı kaynaklardan ihtiyaç duyulan alana yönelik verileri araştırması ya da kendi veri setini hazırlaması gerekmektedir. Türkiye'de sıklıkla kullanılan veri toplama kaynağı ise Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK)'dur.
- Veri Temizleme: Gazeteciler genel olarak elde ettikleri veri setleri içerisinde araştırmak istedikleri konunun yanında ek olarak ihtiyaç duymadıkları çok sayıda veri ile karşılaşmaktadır. Bu noktada, gazetecilerin elde ettikleri veri içerisinden sadece kendi incelemek istedikleri detayları ele alması, geri kalan verileri temizlemesi, filtrelemesi, yanlışlıkları düzeltmesi gerekmektedir. Veri temizlemeye yönelik en çok bilinen programlardan bir tanesi 'OpenRefine'dır.
- Veri Görselleştirme: Gazeteciler tarafından toplanan ve temizlenen verilerin ardından incelemek için ele alınan veri setinin geniş kitleler tarafından daha anlaşılır kılınması için görselleştirilmesi gerekmektedir. Her veri setinin kendisine özgü bir görselleştirme yöntemi bulunmaktadır. Söz konusu yöntemlerin içerisinde; grafik, haritalandırma, tablolar hazırlama yer almaktadır. Dünyada en çok kullanılan veri analiz ve görselleştirme araçları içerisinde ise Google Fusion Tables ve Tableau ön plana çıkmaktadır.
- Hikayeleştirme: Temel olarak, gazetecilik formasyonunun devreye girdiği kısımdır. Bu aşamada, gazetecinin veri güdümlü gazetecilik sürecinde elde ettiği tüm sonuçlar, veriler, grafikler, haritalar düzenlenerek haber haline getirilmektedir. Bu noktada, haberlerin daha iyi bir şekilde anlaşılması amacıyla infografikler sıklıkla kullanılmaktadır. İnfografik hazırlamak için tercih edilen programlar içerisinde ise Corel Draw, Adobe Photoshop, Adobe Illustrator, Piktochart ve Canva yer almaktadır.