Ayıplı bal toplatılsın, imha edilsin

Taklit ve sahte üretimin en yoğun yaşandığı balda, gerçek bir kriz yaşanıyor. Arıcılık yapacak doğal ortam azalıyor, rekolte düşüyor, üretim desteklenmiyor, fiyat yükseliyor, mısır şurubu ya da şekerden üretilen taklit ürünler çok ucuza satılıyor

Tokat’ta yayla balı üretimi yapan Tokat Arı Yetiştiricileri Birliği Yönetim Kurulu eski Üyesi Mutlu Türker, bal üretiminde rekoltenin giderek düştüğünü açıkladı. Arı yetiştiriciliğinin desteklenmemesi, iklim krizi, doğal alanların azalması, alım gücünün düşmesinin bal üretimini olumsuz etkileyen faktörler olduğunu vurgulayan Türker, bunun da sahte ve ucuz üretimini teşvik ettiğini söyledi. Türker ile arıcılık, bal üretimi ve taklit ürünler nasıl önlenmeli konusunda sohbet ettik;

Kendinizi tanıtır mısınız?
Tokat’ta yayla balı üretimi için arı yetiştiriciliği yapıyorum. Tokat Arı Yetiştiricileri Birliği Yönetim Kurulu eski üyesiyim. 

Üretim sezonunu kapattınız. Rekolte nasıl?
Bu yıl rekolte çok düşük. Geçen yılın yüzde 30 altında kaldık. Mevsimsel değişimler yaşadık. Havalar erken ısındı. Çiçeklenme bir ay erken oldu. Temmuzda açması gereken kekikler haziranda açtı. Hazırlıksız yakalandık. Erken açan çiçekler erken kapandı. Bu yıl ürün miktarı, kalitesi düşük kaldı. Aroması bile geçen yıldan zayıf. Biz yine ürün aldık. Erzurum bölgesinde hiç ürün alamayan arıcılar var. Şekerle besleme yapanların bile rekoltesi düşük olmuş. 

Fiyatlar nasıl?
Organik balın kilogram fiyatı geçen yıl 300 ile 350 lira arasında değişirken, bu yıl 500 lira ile 600 lira arasında. 1200-1500 metrelik yüksek yaylalardan elde edilen ballar ise 700-800 lira gibi fiyatlara satılmaya başladı. Yayla balları tarım arazilerinden bile uzak bölgelerden elde edildiği için organik ve kalitesi çok yüksek. Şurup ve şekerle besleme yapılarak elde edilen şeker balı geçen yıl 65-80 liraya satılıyordu.  Bu yıl 85-100 lira arasında. Çok ciddi fiyat farkı var. Tüketici konuya ‘o da bal bu da bal’ diye bakıyor. Bu bakışı ekonomik yetersizlik sağlıyor. Aslında ekonomik durumu iyi olsa o da iyi bal alacak. Bal satışında üç tip tüketici ile karşılaşıyoruz. Bilinçsiz tüketici sahte balı zaten alıyor. Bilinçli tüketici ise sahte olduğunu bile bile ekonomik nedenlerle alıyor. Bilinçli ve ekonomik gücü olanlar da gerçek bal alıyor.

Sahte bal neden satılmaya devam ediyor?
Geçen yıl bir bürokrat şöyle bir açıklama yapmıştı; ‘biz şekerli balın satışına izin vermezsek insanlar bal yiyemez.’ Aslında yasal olarak da ayıplı taklit ürünler toplatılmalı ve imha edilmeli. Piyasada satılan toplam balın yüzde 70-80’i şeker balı ama bal olarak görülüyor. Taklit olarak görülmediği için işlem yapılmıyor.

Toplatılmıyor, satışına izin veriliyorsa. Sorun nasıl çözülecek?
Arıcılık teşvik edilerek, gerçek bal üretimi arttırılarak sağlanacak. Mevcut teşvikler, destekler çok yetersiz. Mazota ödedikleri destek 3 lira. Arıcı yetiştiricilerine ekipman desteği sağlanmalı. Dünyanın diğer ülkelerinde olduğu gibi kapsamlı bir teşvik programı hazırlanıp, yürütülmeli. Arıcılık hala bir meslek ve sektör olarak kabul edilmiyor. Bu sağlanmalı. Sürdürülebilir olması için bazı önlemler alınmalı. Gençlerin arıcılığa yönlendirilmesi lazım. Şu anda arıcılık yapanların yaş ortalaması çok yüksek. Başka çiftçilik faaliyetlerinin yanında yan uğraş olarak yapılıyor veya emekli olup, köyüne dönen insanlar uğraş olarak yürütüyor. Gençlere yönelik eğitimler olmalı. Mesleki eğitimi alıp, bilinçli şekilde bu işe başlamalılar. Bunu meslek olarak kabul etmeliler. Mesleki eğitim programlarına arı yetiştiriciliği de dahil edilmeli. Genç çiftçi projeleri geliştirilip, arıcılık da bu projelerde yer almalı. Tüm bu çalışmalara paralel olarak tüketiciler de bilinçlendirilmeli. Ucuza aldıkları balların gerçek olmadığı, sağlıklarını tehlikeye attıkları anlatılmalı. Eğitim projeleri yürütülmeli. 

Sonuçları neler olacak?
Öncelikle bal rekoltesi yükselecek. Üretim artınca zaten fiyatlar aşağı inecek. İhracat yolu açılacak. Tüketici fiyat farkı kaybolduğu ve bilinçlendiği için gerçek balı satın alacak. Pazarı kaybolan taklit ürün imalatçıları da piyasadan çekilecek.