Formasyon nedir? Formasyon nasıl alınır?

GÜLCAN BURHAN/YENİ İZMİR

Formasyon, eğitim fakültesi mezunu olmayan ancak öğretmen olmak isteyen kişilerin alması gereken bir eğitim sürecidir. Gerekli eğitimleri alan bireyler eğitim sonunda bir sınava tabi tutularak Formasyon belgesi alabilirler. Yeterlilik belgesini alanlar öğretmenlik mesleğini yapmak için gereken yetkinliği kazanmış olurlar. Doğru kullanımı pedagojik formasyon olmasına rağmen günümüzde formasyon kelimesi kullanım açısından yaygınlık kazanmıştır. Pedagojik kelimesi ise eğitim bilimi demektir. Formasyon öğretmenlik mesleğini icra etmek isteyenlere şart koşulan bir eğitim olduğu için, içeriğinde öğretmenlik mesleğinin inceliklerine ilişkin dersler verilmektedir. Bu dersleri alan bireyler öğrenme süreçlerine dair gelişimsel ve psikolojik etkilerin neler olduğunu teorik açıdan öğrenmiş olurlar. Dolayısıyla öğretmen adayları için formasyonun önemi burada önem arz etmektedir. Eğitim fakültelerindeki 4 yıllık eğitim süresince bölüm dersleriyle birlikte pedagojik dersleri de verildiğinden eğitim fakültesi mezunlarından formasyon istenmez. Bu yüzden Eğitim Fakülteleri ise doğrudan öğretmen yetiştiren kurumlardır.

Formasyon Nasıl Alınır?

Formasyon alınırken belli başlı şartlar bulunmaktadır. Formasyon şartları, MEB ve YÖK tarafından belirlenmektedir. Öncelikle Milli Eğitim Bakanlığı’nın belirlediği  pedagojik formasyon alınabilecek bölümlerden birinden mezun olmanız gerekmektedir. Lisans mezunu olanların formasyon eğitimine başvuru yapabilmeleri için mezuniyet ortalamanızın 4’lük sistem üzerinde en az 2,5 olması gerekmektedir. Okulunuz devam ederken de pedagojik formasyon alabilmeniz mümkündür. Diğer yandan okurken formasyon başvurusu yapabilmeniz için en az 2 yılı tamamlamanız istenir. Formasyon eğitimine başvuru yapabilmek için bu eğitimi veren üniversitelerin belirlemiş olduğu kriterlere uygun olmalısınız ve az sayıdaki kontenjanlara girmeniz de gerekmektedir. Burada bahsedilen kriterler üniversiteden üniversiteye değişmektedir. Bu nedenle hangi üniversiteye başvuru yapacaksanız o üniversite tarafından değişen koşullara uygun olmanız gerekiyor. Her üniversitenin formasyon eğitimi vermediği ise bilmeniz gereken diğer bir ayrıntıdır. Bunun yanında bazı üniversitelerin önceliği kendi öğrencilerine verdiği de görülmektedir. Bundan dolayı mezun olduğunuz üniversitenin pedagojik formasyon eğitimine başvuru yapmanız sizin açışınızdan avantaj olabilir. Eğer mezun olduğunuz okul formasyon sertifikası vermiyorsa  bu sertifikayı başka okullardan da temin edebilirsiniz. Her üniversitenin başvuru kriterleri değişkenlik göstermekle birlikte genel hatlarıyla istenen belgeler şunlardır;

• Kayıt başvuru dilekçesi
• Okula devam edenler için öğrenci belgesi
• Lisans mezunları için onaylı not durum belgesi
• Vesikalık fotoğraf
• Aslı ibraz edilmek kaydıyla nüfus cüzdan fotokopisi
• Talep edilen formasyon eğitim ücretinin ilgili hesaba yatırıldığına ilişkin banka dekontu

Alınacak olan formasyon belgesi için belli bir ücret de talep edilmektedir. Ücret politikası üniversiteden üniversiteye farklılık arz etmektedir. Ancak çoğu üniversitenin formasyon ücreti ortalama olarak 3500-4000 TL arasındadır.

Formasyon Dersleri Nelerdir?

Pedagojik Formasyon eğitiminde öğretmenlik mesleğine dair uzmanlık dersleri yer almaktadır. Eğitim Fakültesinden mezun olmayan ancak öğretmenlik yapmak isteyen kişiler için hızlandırılmış bir şekilde öğretmen meslek bilgisi ve eğitimde ölçme değerlendirmeye yönelik dersler yer almaktadır. Söz konusu derslerin işleniş biçimi şartlara bağlı olarak üniversiteden üniversiteye değişmektedir. Bazı üniversiteler formasyon derslerini uzaktan eğitimle bazıları ise örgün bir şekilde işlemektedir. Her halükârda bu dersler öğretmen adayları tarafından öğretme eyleminin en iyi şekilde gerçekleşmesi adına büyük öneme sahiptir.  Dersler kapsamında öğrencilere ilişkin fiziksel, bilişsel ve kişisel gelişim dönemlerine dair bilgiler verilmektedir. Öğrenme sürecinin değerlendirilmesi, bu süreçteki kullanılması gereken yöntem ve teknikler eğitimin temelini oluşturmaktadır. Aday öğretmenlere verilen formasyon eğitiminin ders içeriği şu şekildedir;

• Eğitim bilimine giriş
• Program geliştirme
• Eğitimde ölçme ve değerlendirme
• Sınıf yönetimi
• Öğrenme öğretme kuram ve yaklaşımları
• Gelişim psikolojisi
• Rehberlik ve Özel Eğitim
• Özel öğretim yöntemleri
• Öğretim teknolojileri ve materyal tasarımı
• Öğretim ilke ve yöntemleri
• Eğitim psikolojisi,
• Öğretmenlik uygulaması

Derslerde öğretilen teorik bilginin pratiğe dönüşmesi için uygulama kısmı da bulunmaktadır. Uygulama kısmında üniversitelerin MEB ile belirlediği okullarda öğretmen adayları, sınıf ortamında öğrencilerle birebir iletişimde olup, dersi gözlemler ve ders anlatımı yaparlar. Aday öğretmen tarafından işlenen ders, gözlediği dersin sorumlu öğretmenince incelenip değerlendirildikten sonra program çerçevesinde dersi veren eğitmene gönderilir.

Pedagojik formasyon eğitimi farklı üniversitelerde verilse de ortama olarak eğitim süresi ve dersler benzerlik göstermektedir. Eğitim süresi, formasyon eğitimini ne zaman almaya başladığınıza bağlı olarak değişmektedir. Öğrencilerin eğitim durumu belirleyici etken olarak öne çıkmaktadır. Lisans mezunu olan öğrenciler için bu süre iki yarıyıl, birinci sınıf öğrencileri için altı yarıyıl, ikinci sınıf öğrencileri için dört yarıyıl, üçüncü ve dördüncü sınıf öğrencileri için ise süre iki yarıyıl olarak belirlenmiştir.

Formasyon Kalktı Mı?

Formasyon eğitimi almak isteyenlerin araştırdığı konulardan biri de “Formasyon kalktı mı?” sorusudur. Öğretmenlik yapmak isteyen birçok kişi bu mesleği yapabilmek adına pedagojik formasyon alması gerekiyordu. Özellikle Fen- Edebiyat Fakültelerinden mezun olanların programa talepleri oldukça fazlaydı. Bunun yanında gerek eğitim fakültesi mezunları gerek formasyon alan bölüm mezunlarının artmasıyla kadro bekleyen öğretmenlerde ciddi bir yığılma söz konusu oldu. Bu nedenle pedagojik formasyon eğitimine ilişkin yeni düzenlemeler yetkililerin gündeminde yer almaya başladı. Söz konusu düzenleme eğitim fakültesinden mezun olanları ilgilendiriyor. Buna göre Eğitim Fakültesi mezunlarının da öğretmenlik için formasyon almaması gerekebilir. Pedagojik formasyon sistemi, ”Öğretmenlik Mesleği Uzmanlık Programı” adı altında yüksek lisans süreci ile işleyecek bir sisteme dönüştürülmesi adına çalışmalar yapılıyor.

Halihazırda nasıl bir sistem olacağına ilişkin net bir bilgi olmasa da formasyon belgesinin alınması üzerine yeni bir döneme girilecek gibi duruyor. MEB tarafından yayınlanan 2023 eğitim vizyonu belgesinde de sertifikaya dayalı pedagojik formasyon sistemi kaldırılacağı ve sadece Millî Eğitim Bakanlığı’nda öğretmenlik kazanan adaylara verileceğine ilişkin ifadeler yer almaktadır. Yani sadece devlete atanan lisans mezunu kişilere öğretmenlik yapabilmeleri için dersler verilecektir. Bunlar netleşmemiş uygulamalar olmakla birlikte zaman içerisinde netlik kazanacaktır.