Karabasan nedir? Hangi rüyalar karabasan?
Uykunun REM evresinde gerçekleşen karabasan, vücudu felç ettiği için uykuda mısınız uyanık mısınız ikilemi arasında korkutuyor. Peki halk arasında neyin habercisi kabul edilir? Tıpta yeri ne?
Halk arasında karabasan olarak isimlendirilen uyku felci, kişi uykunun REM evresinde olur. Bu evrede kişi hem uyanık hem de uykuda olabilir. Uyanık olduğu zamanlarda uyanık olunduğunun farkına varılsa bile beyin tarafından vücut kilitlendiği için birey hem hareket edemez hem de konuşamaz
Rüyada karabasan görmek uyku bozuklukları arasında sık görülen sorunlarından biridir. Halk arasında karabasan ya da karabasan basması olarak bilinen durum aslında tıbbi olarak tanımlanmış bir uyku bozukluğu çeşidi. Uyku felci ya da karabasan, uyanma ya da nadiren uykuya dalma sırasında gelişen, bedenin geçici olarak hareket edememesi durumu. Özellikle iş stresi daha fazla yol açabilir.
HALK ARASINDA NEYİN KARŞILIĞI KABUL EDİLİR?
Türk ve Çuvaş halk inancına göre karabasana kabus cini neden oluyor. Kabus cini, rüyaları kabusa çevirerek, karabasana neden oluyor. Bunun sonucu hezeyan ve psikolojik bozukluklara yol açıyor. Kabus cini kötücül bir varlık olarak kabul ediliyor.
Dini inançlar açısından bakıldığında, karabasan, şeytanın insanları üzerindeki etkisi olarak değerlendiriliyor. Kişinin inancı tamsa, dini sorumluluklarını, ibadetini tam olarak yerine getiriyorsa, dini açıdan iyi ve makbul bir kulsa şeytanın bu olumsuzluklarından korunur.
TIBBİ AÇIDAN NASIL OLUŞUR?
Uyku felcinin tetikleyicisi uyku düzensizliği. Uzmanlar sorun tespiti ve çözüm yollarını şöyle açıklıyor:
Uyku düzeni bozuk olan, vardiyalı çalışan, depresyon yaşayan, bazı ilaçları kullananlarda karabasan sık görülebilir. Narkolepsinin belirtileri arasında bulunur. Uyku bozukluğu olan narkolepside kişi baş etmesi zor uyku atakları yaşar, kendisini halsiz hisseder. Uyku düzeni, göz hareketinin olmadığı uyku evresi non-REM ve göz hareketinin olduğu, rüya görülen uyku evresi REM şeklinde birbirini izleyen süreçlerden oluşur. Narkolepsi olanlar uykuya doğrudan REM ile başlar. Uyku süresi boyunca daha fazla REM yaşandığı için sık rüya görülür. Bazen ‘uyku felci’ denilen durum ile karşılaşılır. Bu durumda kişi uyanma sırasında kısa süreli ‘felç’ yaşayabilir ve bazen serçe parmağını bile hareket ettiremez.
KARABASAN NEDEN GELİR?
Uykuya dalma ve uykuyu sürdürmede beyinde fizyolojik değişiklikler meydana gelir. Düz çizgiden ziyade sarmallar halinde devam eden uyku süreci oluşur. Uyku felci, REM uykusu sırasında ortaya çıkar. Beyin uyurken vücut kasları da uyur. Uyuyan insanın kolunu kaldırıp bıraktığınızda kol düşer çünkü bu safhada kaslar çalışmaz. REM uykusu sırasında beyin bazen birden uyanır, bu uyanma kaslarda olmaz. Uyanan kişi sanki vücudunun üzerinde biri oturmuş ya da ağırlık çökmüş gibi hisseder. Aslında olan kişinin kaslarını kıpırdatamaması sonucu hissettiği felçtir. Beyni uyanan kişi bedeni ve kasları tam olarak uyanmadığından hareket edemez, konuşamaz. Çoğu zaman bunu yaşayan kişiler korku ve endişeye kapılırlar. Uyku felci birkaç saniye veya birkaç dakika, çok uç durumlarda, 4-5 saat süre bilir. Uyku felcine kısa süreli işitsel, dokunsal veya görsel halüsinasyonlar eşlik edebilir.
NASIL TEDAVİ EDİLİR?
Ailede de görülmüşse, başka uyku bozuklukları eşlik ediyorsa, uykuda apne yani soluk alıp verme duruyorsa, uyku EEG'si ile izlenir. Beyin dalgaları ve uyku bozukluğu çeşidi belirlenir. Uyku bozukluğu çeşidi varsa ilaç tedavisi ile düzelir. Depresyon uyku bozukluğunu tetikler. Antidepresan ve uyku düzenleyici sorunu ortadan kaldırabilir. Terapi destekler ama yetmez. Tedavide, uykuya geçişi sağlayan, REM - Non REM döngüsünü bozmayan, derin uyku kalitesini artıran ilaçlar kullanılır.
