Kokusuyla birlikte Yanık Yurt Sergisi APİKAM'da

Büyük İzmir Yangını sonrası şehirde inşa edilen ilk yapılardan olan APİKAM, önemli bir sergiye ev sahipliği yapıyor. Küratörlüğünü Aybala ve Nejat Yentürk’ün, proje koordinatörlüğünü İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzeler Şube Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı’nın yaptığı Yanık Yurt-Kurtuluş Savaşı’nda İzmir ve Batı Anadolu Yangınları Sergisi açıldı. 20 Haziran 2025’e kadar ziyaret edilecek serginin açılışına  İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Dr. Levent Yıldır, Genel Sekreter Yardımcısı Prof. Dr. Pınar Okyay ve  25. ve 26. Dönem CHP milletvekili Zeynep Altıok’un katıldı. 

Kurtuluş Savaşı sürecinde Batı Anadolu’da büyük tahribata yol açan yangınları geniş perspektifle ele alan serginin odağında 1922’de yaşanan Büyük İzmir Yangını var. Kurtuluş Savaşı yıllarında Batı Anadolu’daki yangınları, APİKAM Arşivi’nden, özel koleksiyonlardan ve birçok yerli ve yabancı kurumdan derlenen fotoğraf, film, belge ve objelerle ortaya koyuyor. Milli Mücadele’nin son günlerinde yaşanan yangınların daha önce görülmemiş fotoğraflarına da yer veriliyor. Görsel ve işitsel kompozisyonların yanı sıra koku alma duyusunu da kapsayan sergileme tekniklerinin kullanıldığı sergide, Büyük İzmir Yangını sırasında kullanılan ve İzmir İtfaiye Dairesi Başkanlığı’nda muhafaza edilen itfaiye araçları da sergilendi. 

İzmir Büyükşehir Belediyesi Başkan Vekili Dr. Levent Yıldır, “Zamanın ruhu kavramı aklıma geldi. Anlaması zor ama önemli bir konu. Hemen ardından Walter Benjamin’in ‘Tarihsel mesafe, eleştiri gücümüzü artırır’ sözünü hatırladım. Eleştiri gücümüz nasıl artar? Zamanın ruhunu karakterize eden şeyin, hızla her şeyi unutmak olduğunu düşünüyorum. Sanki ne kadar çabuk unutabilirsek o kadar kendimizi daha iyi hissedebiliriz gibi geliyor. Bu eleştiri gücünü besleyen şeyin arşiv olduğunu söylemek istiyorum” dedi. 

Büyük İzmir Yangını’nın gelecek nesillerce bilinmesi gerektiğini vurgulayan Küratör Nejat Yentürk “Ben, emekli hekimim. 32 yıllık meslek hayatımda, bir kişi dışında İzmir’in başından yangın geçtiğini bilen yoktu. Müfredatımız unutmak ve unutturmak üzerineydi. Buna itirazım vardı. Yaşananlar hakkında belge, obje, kitap, fotoğraf ve evrak toplamaya başladım” diyerek hazırlık sürecini aktardı. Sergi küratörleri Nejat ve Aybala Yentürk, serginin açılmasında destek veren İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı Dr. Cemil Tugay, APİKAM yetkilileri, personeli ile arşivlerinin sergide yer alması için katkıda bulunanlara teşekkür etti. 

Küratör Aybala Yentürk, İzmir’in düşman işgalinden kurtuluşunun 4. günü çıkan ve iki günde kenti küle çeviren Büyük İzmir Yangını’nı da işgal sonlanmasına rağmen kentte devam eden savaş halinin sonucu olarak değerlendirilmesi gerektiğini vurguladı. Yanık Yurt sergisinin, İzmir yangınının ilk kez bu kadar kapsamlı ele aldığını belirten Yentürk, “Kenti tanıyıp anlamak için geçirdiği badireleri bilmeliyiz. Bu bize, böyle büyük felaketten sonra enkaza  dönen kenti ayağa kaldırmak için uğraşan kadroların yaptığının değerini anlamamızı ve koruma bilincini getirir. Dolayısıyla İzmirliler olarak her birimizin İzmir yangınının bilincinde olmamız gerekiyor. Yokluk içerisinde yanık İzmir’in yeniden imar edilmesi için gösterilen çabaları, İzmir’in yeniden uluslararası ticari itibarını geri kazanması için verilen mücadeleyi anlamak için İzmir yangınının büyüklüğünü ve kente verdiği zararı iyice anlamak gerekir” ifadelerini kullandı.

“YANIK YURT, BİR ARAŞTIRMA SERGİSİDİR”

İzmir Büyükşehir Belediyesi Kent Arşivi ve Müzeler Şube Müdürü Dr. Serhan Kemal Saygı, “APİKAM olarak çok heyecanlıyız. Yeni bir sergiye ‘merhaba’ diyoruz. Yanık Yurt, araştırma sergisidir. Serginin oluşması için APİKAM başta  Osmanlı ve Cumhuriyet arşivlerinden, yerli ve yabancı arşivden ve koleksiyonerlerimiz Yavuz Çorapçıoğlu arşivi, Nejat Yentürk koleksiyonundan yararlanıldı. Yanık Yurt, Büyük İzmir Yangını’na ve Batı Anadolu’da çıkan yangınlara yeni bakış açıları getirtmeyi ve yeni tarihsel yaklaşımlara kapı aralamayı amaçlamaktadır. Bir diğer hedefi de söz konusu yangınlar hakkında henüz gündeme gelmemiş soruları sormayı ve yeni araştırmaların oluşmasına aracılık etmektir” diye konuştu. 

Yanık Yurt sergisi, savaş yıllarında yaşanan trajediye odaklanıyor. Fotoğraflar Nejat Yentürk koleksiyonu ve Albert Kahn Arşivi’nden derlendi. Yunan ordusunun çekilmesi sonrası Batı Anadolu’daki kasaba ve şehirlerin durumunu belgeleyen filmler ise Albert Kahn, Uluslararası Kızılhaç Komitesi ve British Pathé Arşivleri’nden alındı. Yavuz Çorapçıoğlu ve Hükümet Tulumbacı Başı Ali Rıza Bey’in ailesi de destek verdi.  

Sesli rehber hizmeti verilen sergi, Türkçe ve İngilizce anlatımla ziyaretçisiyle buluşuyor. Tasarımından kurulumuna kadar tümüyle İzmir Büyükşehir Belediyesi’nin imkânları ve APİKAM personelinin emeğiyle meydana getirilen sergi, 20 Haziran 2025 tarihine kadar ücretsiz ziyaret edilebilecek.