Mart’a kadar ‘elle’yebilirler!

yenikiraz.com yazarı Turgay Kılıç’ın haberine göre, Anayasa Mahkemesi’nin 2017 tarihindeki kararıyla elle kaba üst araması, ‘Özel hayata saygı ihlali’ gerekçe gösterilerek polisten alındı. 2017 yılı kararında “Kişinin üstü ve eşyası ile aracının dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin aranması, İçişleri Bakanlığı tarafınca belirlenecek esaslar dahilinde mülki amirin görevlendireceği kolluk amirinin yazılı ile veya acele hâllerde sonradan yazıyla teyit edilmek üzere sözlü emriyle de yapılabilir” şeklinde düzenlenmişti. Polise verilen yetki dahilinde Anayasa madde 20’deki ‘Özel hayatın gizliliği’ hükmüne aykırı olduğu dikkate alınarak iptal edilmesiyle kaba üst araması yetkisi olduğu gibi bırakıldı.

BEKÇİNİN YETKİSİ

Çarşı ve Mahalle Bekçileri Kanunu’nun 7’nci maddesinde “Çarşı ve mahalle bekçisi, durdurduğu kişi üzerinde veya aracında si­lah ya da tehlike oluşturan diğer bir eşya­nın bulunduğu hususunda yeterli şüphenin varlığı halinde, kendisine veya başkalarına zarar verilmesini önlemek amacına yönelik el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri alabilir. Bu amaçla kişinin üzerindeki elbi­senin çıkarılması veya aracın dışarıdan ba­kıldığı içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması istenemez” hükmü ile bu yetki bekçilere verildi.

Anayasa Madde 20’de milli güvenlik ve kamu düzeni dikkate alınarak başkalarının hak ve özgürlüklerinin korunması sebebiy­le kanunla yetkili kılınmış merciinin yazılı emri bulunmadıkça kimsenin üstü, özel kâ­ğıtları veya eşyası aranamaz, el konulamaz hükmü yer alır. Yetkili merciin kararı 24 saat içinde görevli hâkimin onayına sunu­larak hâkim kararına el koymadan 48 saat içerisinde açıklar, aksi halde el koyma ken­diliğinden kalkar.

YARDIMCI KUVVET

Özel hayatın ihlali gerekçesiyle polisten alınan elle kaba üst arama yetkisinin, bek­çilere verilmesinin ardından geçen süre zarfında Mart 2024 tarihiyle bu defa ma­halle bekçilerinden de alınıyor. Avukat Mert Çakıcı, çarşı ve mahalle bekçilerine dair temel düzenleme üzerine yaptığı açık­lamada, 7245 sayılı Çarşı ve Mahalle Bekçi­leri Kanunu’nun detaylarını şöyle açıklıyor: “Çarşı ve mahalle bekçilerine dair temel ka­nuni düzenleme halka yardım görevi, önle­yici ve koruyucu görevler ile durdurma ve kimlik sorma, adli görevler ile emniyet ve jandarma yetkisi tanımıştır. Çarşı ve ma­halle bekçileri genel kolluk kuvvetleri olan emniyet ve jandarma teşkilatına yardımcı olmak amacıyla kurulmuş bir kolluktur“ de­di.

Avukat Mert Çakıcı

Bekçilerin yetkileri üzerinde duran Avu­kat Çakıcı, bekçilerin kaba üst araması için durdurma yetkisi olması dahilinde çıplak arama yetkisinin olmadığına işaret ederek, “Durdurma ve önlem alma yetkisi olsa dahi kişinin üzerindeki elbisenin çıkarılması ve­ya aracının dışarıdan bakıldığında içerisi görünmeyen bölümlerinin açılması isteme yetkisi bulunmamakta” dedi.

Kanunca uygulamada çarşı ve mahalle bekçilerinin, durdurma yetkilerini aramayı da kapsadığına işaret eden Çakıcı, madde­nin koruma tedbiri olduğunun altını çizi­yor. Kanun kapsamına değinen Çakıcı, “Bu kapsamı kanunla belirlenmiş ve çizilmiş bir koruma tedbiri niteliğinde. Zira arama, te­mel anayasal hakları ilgilendirdiğinden ku­ral olarak hâkim kararı gerektiren bir koru­ma tedbiridir. İstisnai durumlarda yazılı emir ile olmaksızın kolluk görevlilerine arama yetkisi verilmemişken çarşı ve ma­halle bekçilerinin arama yetkisi olduğunun kabul edilmesi hukuken mümkün değildir. Mevcut iptal edilen düzenleme, arama ted­birine dair açıklama olmaksızın çarşı ve mahalle bekçilerine el ile dıştan kontrolü, arama içerir şekilde değerlendirmeye açık bir düzenlemedir” dedi.

ÖZEL HAYATIN İHLALİ

1 Haziran’da Resmî Gazete’de yayımla­nan kararla Çarşı ve Mahalle Bekçilerinin kaba üst arama yetkisinin Mart 2024’te sonlanacağı kararı yürürlüğe girecek. Res­mî Gazete’de yayımlanmasıyla kaba üst aramasının yürürlükten kaldırılma kararı­nın verilmesinin halen devam etmesi üzeri­ne konuşan Çakıcı, “Bu noktada konu, Anayasa Mahkemesi’ne taşınmış, yukarıda belirtilen el ile dıştan kontrol dahil gerekli tedbirleri almaya dair düzenleme Anayasa Mahkemesi’nce 22.3.2023 tarihli kararı ile iptal edildi. Anayasa Mahkemesi, iptal ka­rarı ile iptal edilen hükmün dokuz ay daha yürürlükte olacağını, dokuz ay sonra iptal kararının yürürlüğe girmesine karar ver­miştir. Mart 2024’e kadar kullanılabilecek­tir. Diğer bir ifade ile Anayasa’ya aykırılığı açık bir hükmün mevcudiyeti dokuz ay da­ha devam edecek” dedi.

“BELİRSİZ VE ŞAHSİ”

Avukat Mert Çakıcı, alınan kararda işlenen süre zarfında özel hayata saygı il­kesinin ihlal edilmesine şöyle açıklık ge­tirdi: “Özel hayata saygı gösterilmesi, be­lirlilik, hukuki öngörülebilirlik ilkesini ih­lal etmiştir. Zira dıştan kontrolün klasik aramaya dönüşme ihtimali dikkate alın­dığında belirsiz bir düzenleme ve yetki­nin hukuk devleti ilkesi ile bağdaşmaya­cağı da açıktır. Bu şekilde keyfi ve şahsi uygulamanın da önüne geçilmiş olacak.”

Haber Merkezi