Okul yolunda 10 soru

Bağışıklık sistemini nasıl güçlendiririm? Okuldan yorgun gelirse ne yapmalıyım? Ders çalışırken stresli olursa nasıl yardımcı olabilirim? Sık sık enfeksiyon geçirmesini önleyebilir miyim? Anne babaların en çok merak ettikleri konulardan bazıları. Acıbadem Maslak Hastanesi Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Serap Sapmaz Deniz, ilkokul çağındaki çocukları hastalıklardan korumanın en önemli yollarından birinin aşı olduğuna dikkat çekerek, “Aşılanmamış çocuklar, diğer çocuklara göre yüksek enfeksiyon riski taşır. Okul öncesi, ilkokul ve ergenlik döneminde eksik aşıların tamamlanması tüm öğrencilerin sağlığını korumaya yardımcı olur. Çocuğun dönemine uygun aşılarını tamamlayın” dedi.  

El hijyenine dikkat etmesi için gerekli bilinci kazandırmanın önemli olduğuna işaret eden Dr. Serap Sapmaz Deniz, anne babaların merak ettikleri soruları yanıtladı, öneri ve uyarılarda bulundu! 

OKUL DÖNEMİNDE EN ÖNEMLİ AŞILAR NELERDİR? 

Okul dönemini sağlıklı geçirmesi için çocukların kabakulak, kızamıkçık, çocuk felci, difteri, boğmaca, tetanos, kızamık, gibi aşılarının tam olduğundan emin olunmalı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Uzmanı Dr. Serap Sapmaz Deniz, bu hastalıkların okul ortamında ve aşılanmamış çocuklar arasında hızla bulaşabildiği uyarısında bulunarak, şunları söyledi; “Aşılar, çocukların bağışıklık sistemini güçlendirip bulaşıcı hastalıklara karşı korunmalarını sağlamanın, hastalıklara bağlı ölüm ve sakatlıkları önlemenin, antibiyotik direncinin azalmasına katkıda bulunan en önemli sağlık müdahalelerinden biri. Çocukların okul dönemi boyunca düzenli sağlık kontrolleri yapılmalı ve eksik aşıları tamamlanmalıdır.” 

BAĞIŞIKLIK SİSTEMİNİ NASIL GÜÇLÜ TUTABİLİRİM?
 
Çocuğun bağışıklık sistemini güçlendirmek, okulda sık hastalanmasını önlemenin anahtarı.  Dr. Serap Sapmaz Deniz, dengeli beslenme, düzenli fiziksel aktivite, yeterli uykunun bağışıklığı destekleyen temel unsurlar olduğuna işaret ederek “Çocuğun okul döneminde çeşitli ve dengeli beslenme düzeni olması zihinsel ve fiziksel gelişimi için kritik öneme sahip. Günde 5 porsiyon renkli ve çeşitli sebze ve meyve yanı sıra baklagil, kuruyemiş, et ile yumurta tüketmesini sağlayın, baharat kullanın. Kızartma, aşırı şekerli ve işlenmiş gıdalardan kaçınarak çocuğunuzun gelişimini koruyabilirsiniz. Haftada iki kez balık, zeytinyağı tüketimi faydalı yağ asitleri alımını sağlayarak beyin ve göz gelişimine katkı sağlar. Kış aylarında düzenli, yaşına uygun D vitamini ve ihtiyaç halinde B12 vitamini ile demir gibi takviyeler kullanmanız da faydalı olabilir, ancak bunları mutlaka doktor tavsiyesiyle vermelisiniz” diyor. 

UYKU DÜZENİNİ NASIL SAĞLAYABİLİRİM?
 
Yeterli uyku, çocukların öğrenme kapasitesi, dikkat süresi, genel sağlığını etkilediği için önemli. Okul dönemi, uyku düzenini etkileyebiliyor. Dr. Sapmaz Deniz, uyku süresinin 6-12 yaş çocuklar için 9-11 saat olduğunu belirterek, “Okula başladığında, çocuğunuzun erken yatıp erken kalkmasını sağlayacak uyku rutini oluşturun. Yatmadan bir saat önce ekran bağını kesmek, ev içi rutinler oluşturmak, aile içi iletişimin gelişmesine katkı sunan sakinleştirici aktiviteler yapmak, kaliteli uyku için faydalı. Çocuğun yatak odasında tablet, televizyon ve telefon olmasını önermiyoruz” dedi.

OKULDA YORGUN DÜŞERSE NE YAPMALIYIM?

Okul günlerinde sürekli yorgunluk hissetmesi yeterince uyumadığı, sıvı almadığı, beslenmediği veya okul kaynaklı stres yaşadığı için olabilir. Dr. Deniz, sürekli yorgunluk için yapılması gerekenleri şöyle özetledi; “İlk adım, çocuğun yeterince uyuduğundan emin olun. Beslenmesini gözden geçirerek, yeterli protein, karbonhidrat, vitamin ve mineral almasını sağlayın. Yorgunluk aynı zamanda demir eksikliği anemisi gibi sağlık sorunlarının belirtisi olabilir. Gererkirse doktor muayenesi, büyümenin değerlendirilmesi ve kan testine ihtiyaç duyulabilir. Okul kaynaklı stresi azaltmak için ona destek olmanız, okul sonrası dinlenme ve serbest oyun oynaması için zaman ayırmak çok önemli.”

DERS ÇALIŞIRKEN STRES YAŞARSA NASIL BİR YOL İZLEMELİYİM?

Ders çalışırken belirli düzeyde stres yaşamak normal. Bu stres sürekli hale gelirse, çocuğun akademik ve duygusal sağlığını olumsuz etkileyebilir.  Dr. Deniz, çocuğunuzun stresle başa çıkmasına yardımcı olacak önlemleri şöyle anlatıyor: “Ders çalışırken mola vermesini önerin, çalışma ortamını sessiz ve rahat hale getirin. Gerekirse dersleri küçük parçalara bölerek çalışmasını teşvik edin. Stres seviyesi yüksekse açık iletişimle stres nedenlerini arayın. Sürekli kaygı, mutsuzluk, davranış değişiklikleri fark ederseniz, rehberlik uzmanı veya çocuk psikoloğundan destek alın. Okul dışı aktivitelere, spora yönlendirerek, akademik olmayan alanlarda başarı ve mutluluk bulmasına yardımcı olabilirsiniz.”

SIK SIK ENFEKSİYON GEÇİRMESİNİ NASIL ÖNLEYEBİLİRİM?

Çocuğun okul döneminde sık sık enfeksiyon geçirmesi yaşına göre normal olabilir, zatürre, menenjit gibi enfeksiyonlar geçirmesi, büyümenin durması, geride kalması, hastalıkların uzun sürmesi ve tam iyileşmemesi gibi durumlar zayıf bağışıklık sisteminin işareti olabiliyor. Bağışıklığı güçlendirmek için çeşitli ve dengeli beslenmesine özen gösterin. C vitamini, çinko ve demir açısından zengin gıdalar, sarımsak, kuruyemiş, bal ve balık tüketmesine dikkat edin. Düzenli egzersiz, spor ve yeterli uyku bağışıklık sistemini destekliyor. El hijyeninin enfeksiyonları önlemede etkili olduğuna dikkat çeken Dr. Serap Sapmaz Deniz, “Sık sık enfeksiyon geçiriyorsa, uzun sürüyorsa, bağışıklık sistemi sorunu olup olmadığını anlamak için çocuk doktoruna başvurun. Kan testi istenebilir, takviyeler verilebilir” dedi. 

BAŞ VEYA MİDE AĞRISINDAN YAKINIRSA, NE YAPMALIYIM?

Baş ağrısı çocuklarda yorgunluk, susuzluk, stres veya göz yorgunluğundan kaynaklanabiliyor. Okulda sık sık baş ağrısı yaşayan çocuğunuz için öğretmenleriyle konuşarak, derste rahat pozisyonda oturmasını ve yeterli ışık almasını sağlayabilirsiniz. Su tüketimi de çocukların genel sağlığı için hayati önem sahip.  Zira okulda yeterince su içmeyen çocuklarda baş ağrısı, konsantrasyon kaybı ve yorgunluk gibi sorunlar oluşabiliyor. Her gün yanına su matarası vermeniz ve düzenli olarak su içmesi gerektiğini hatırlatmanız çok önemli. İdrar rengi açık olana dek su içmesini sağlamalısınız. Ayrıca ekrana bakma süresini de gözden geçirin. Eğer baş ağrıları devam ediyorsa, altta yatan bir sağlık sorununun olup olmadığını netleştirmek için doktoruna başvurmalısınız.  Mide bulantısı da stres, yetersiz beslenme, susuzluk veya viral bir enfeksiyon gibi nedenlerden kaynaklanabiliyor. Çocuğunuz okulda mide bulantısı yaşarsa, onu hemen eve götürüp dinlenmesini sağlayın. Bol sıvı tüketmesini teşvik edin ve hafif yiyeceklerle beslenmesine dikkat edin. Mide bulantısı sürekli hale gelirse veya başka yakınmalar eşlik ederse, doktora başvurmanız gerekiyor. 

KİLO ALIMI DURURSA NASIL BİR YOL İZLEMELİYİM?

Okul döneminde çocukların aktiviteleri arttığı için enerji ihtiyaçları da artıyor. Yeterli ve dengeli beslenmez ve sık enfeksiyon geçirirlerse kilo alımı durabiliyor. Öncelikle beslenme düzeninin değerlendirilmesi, boy ve kilosunun hekim tarafından düzenli olarak takip edilmesi, büyüme eğrisinin doğru bir şekilde değerlendirilmesi önem taşıyor. Eğer kilo alımı durduysa çocuk doktoruna başvurarak durumun detaylı bir şekilde incelenmesi gerekiyor. 

DİŞ SAĞLIĞINI NASIL KORUYABİLİRİM?

Diş sağlığı, çocukların genel sağlığı için kritik öneme sahip. Okul dönemi boyunca düzenli diş fırçalama alışkanlığı kazandırmak, diş çürükleri ve diğer ağız sağlığı sorunlarının önlenmesinde önemli. Dr. Serap Sapmaz Deniz, çocuğun 6-12 ay arayla yapılması gereken diş hekimi kontrollerinin son derece önemli olduğuna dikkat çekerek “Ayrıca çocuğunuza dişlerini günde en az iki kez, sabah kahvaltıdan sonra ve akşam yatmadan önce florürlü diş macunuyla fırçalaması gerektiğini öğretin. Diş ipi kullanımı da plak oluşumunu engellemeye yardımcı olacaktır. Okul döneminde şekerli yiyecek ve içeceklerden mümkün olduğunca kaçınması, diş minesinin korunmasına da katkı sağlayacaktır. 

GÖZ YORGUNLUĞUNA KARŞI NE YAPABİLİRİM?    

Uzun süre ekrana bakmak göz yorgunluğuna neden olabiliyor. Dolayısıyla çocuğunuzun düzenli göz muayenelerini yaptırmayı ihmal etmeyin. Okuma ve yazma sırasında gözlerinin çok yorulmadığından emin olmak için uygun ışıklandırma ve ergonomik koşullar sağlayabilirsiniz. Ayrıca, 20-20-20 kuralını uygulamak, yani her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca, 20 feet -yaklaşık 6 metre - uzakta bir noktaya bakmak göz yorgunluğunu hafifletebiliyor. Beden sağlığının yanı sıra göz sağlığı için de çok önemli olması nedeniyle her gün açık havada zaman geçirmesine de dikkat etmelisiniz.