Sanayiye ara eleman mı çocuk işçi mi

Mesleki eğitim veren liselerin son sınıf öğrencilerinin mesleki deneyim alması için başlatılan staj programı, öğrenci ölümleriyle sorgulanır hale geldi. 2023-2024 eğitim ve öğretim döneminde MESEM kapsamında staj yaptıkları iş yerlerinde hayatını kaybeden lise öğrencilerinin sayısı 10. Aynı dönemde çocuk işçi ölümü kayıtlara göre 66. İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi (İSİG) ile İzmir Barosu, yaptıkları açıklamalarla MESEM’ler aracılığı ile bunun yasal hale getirildiğini iddia etti. 

İSİG RAPORLA BELGELEDİ

İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İSİG) Meclisi'nin MESEM’li (Merkezi Eğitim Merkezi) çocukların ölümü ve çalışma koşullarına dikkati çekmek için hazırlanan 2023 Eylül-2024 Ağustos eğitim öğretim yılında meydana gelen çocuk işçi ölümleri raporuna göre, son bir yılda en az 66 çocuk işçi hayatını kaybetti. İSİG Meclisi, "Çocuk işçilik yasaklansın Mesleki eğitim yeniden yapılandırılsın" çağrısında bulundu.
İSİG Meclisi, 2023 Eylül-2024 Ağustos eğitim öğretim yılında meydana gelen çocuk işçi ölümleri raporunu yayınladı. Raporda şu bilgilere yer verildi; 
-MESEM 2016 yılı sonuna kadar ‘Çıraklık Eğitim Merkezleri’ olarak faaliyet gösteren eğitimin devamı. 
- Eğitim sisteminin içine entegre edilmiş çocuk işçilik sisteminden bahsedebiliriz. 
- MESEM kapsamında yaklaşık 1,5 milyon öğrenci var. 300 binini ise 18 yaşın altında.
-MESEM’ler sermayenin ucuz emek rezervi yanında patronlara finansman desteğinin de bir aracı.
- 2024’de bedavaya çalıştırılan öğrenci-işçiler için patronlara 1 milyar 698 milyon TL ödendi.
- Son üç yılda MESEM programlarına aktarılan kamu kaynağı 15 milyar liraya yaklaştı.
- Ezilerek, boğularak, yüksekten düşerek ölüyorlar.
- MESEM uygulamasının ana sonucu sanayide çalışan çocukların sayısının artması. 
- Dokuzu metal olmak üzere gıda, tekstil, ağaç, enerji ve taşımacılık işkollarında çalışan 66 çocuğun ana ölüm nedeni ise makinaya sıkışma, patlama ve yanma. 
- MESEM uygulamasının bir etkisi de inşaatlarda çalışan çocukların sayısının artması. Geçen yıl ölen çocukların yüzde 20’si inşaatlarda çalışıyordu. 

SANAYİCİ MESEM’LER ARTSIN DERKEN, KENDİ PROJELERİNİ DE UYGULUYOR

Her fırsatta eğitimli ara elemana ihtiyacı olduğunu dile getiren sanayiciler de MESEM uygulamasını destekledikleri gibi yetişmiş eleman sayısını arttırmak için kendi projelerini de hayata geçiriyorlar. Bunlardan biri Ege Bölgesi Sanayi Odası’nın üye fabrikalarda hayata geçirdiği NEET Projesi. EBSO Yönetim Kurulu Başkan Vekili Metin Akdaş,  “Herkesin bir mesleği olmalı” sloganıyla hazırlanan Mesleki ve Teknik Eğitim Politika Belgesi'nin 10 Ağustos’ta Cumhurbaşkanı Yardımcısı  Cevdet Yılmaz’ın imzasıyla hayata geçirildiğini hatırlatarak, “Mesleki ve Teknik Eğitimde Gelecek Perspektifi ve Yapılacak Çalışmalar başlığında mesleki ve teknik eğitime erişim, iyileştirme, istihdama hazırlık olmak üzere üç ana temada 74 strateji yer aldı. Özel sektörle iş birliğine dayalı,  modüler mesleki eğitimle 7 ve 8. sınıf öğrencilerine mesleki beceri kazandırmak, iş hayatına uyum sağlamak amacıyla zanaat Atölyelerinin kurulmasına yer veriliyor. Bu alanda atılan her adımı destekliyoruz. Zaman ve kaynağın en etkin kullanılması gereken bir dönemden geçiyoruz, somut adımlar atılmalı” dedi.

NE İŞTE NE OKULDA GENÇLERE TEKNİK EĞİTİM

Metin Akdaş, EBSO olarak bu amaçla uyguladıkları NEET Projesi hakkında da bilgi verdi; “Odamız AB projeleri kapsamında NEET, Makine Sektörünü Geleceğe Taşıyor Projesi’ni hayata geçirdi. 1 Ağustos 2023 itibarıyla başlayan 18-29 yaş aralığındaki ne eğitimde ne de istihdamda olan genç kadın ve erkek nüfusun, sosyal entegrasyonunun desteklenmesini amaçladığımız projenin kapanışını gerçekleştirdik.

15 alan öğretmeni ve paydaş kurumlardan 4 temsilci Almanya’nın Stuttgart kentindeki  Factory’de 17 gün eğitim gördü. Konak Çınarlı MTAL’de Makine Teknolojileri Laboratuvarı  yenilendi. 75 NEET’e eğitim verildi. Eğitim sonrası 35 gencimiz üye firmalarımızda staj yaptı. 8 istihdam hedefi ile çıkılan yolda, 32 genç üyelerimizce istihdam edildi. Bakanlık projemizi, en başarılı projelerden biri seçti.

“MESEM’LER KAPATILSIN”

Mesleki eğitim programı MESEM uygulamalarıyla ilgili basın açıklaması yapan İzmir Barosu, MESEM yoluyla çocuk emeğinin sömürüldüğünü ifade etti ve bu sömürüyle mücadele edecek. İzmir Barosu Başkanı Sefa Yılmaz, 4 gün işte, 1 gün okulda şeklinde emeklerinin sömürüldüğünü belirterek, “Hep anlatıyoruz, sesimizin bir yerlere ulaşmasını bekliyoruz. Gözlerini, kulaklarını kapatıp dilini lal etmiş bir siyasi iktidardan söz ediyoruz. Görmeme, duymama ve yapmamaya odaklı yapıdan söz ediyoruz ama çalışan çocukların emek sömürüsü ve istismarı adına sözümüzü söylemeye devam edeceğiz” dedi. 

İzmir Barosu’nun görüşünü açıklayan Başkan Yardımcısı Zöhre Dalkıran, MESEM’lerin kapatılıp, çocuk sömürüsünün son bulmasını isteyerek, “ 14 yaşındaki çocuğun yüksekten düşmesi, 16 yaşındaki çocuğun akıma kapılması ile 2023-2024 eğitim yılında MESEM kapsamında çalıştırılırken ölen çocuk sayısı 10’a çıktı. Uygulama çocukların yaşam hakkını elinden almayı sürdürüyor. 4 gün işte, bir gün okulda verildiği söylenen mesleki eğitim müfredatı çocukların güvencesiz çalıştırıldığı içi boşaltılmış sistem. Yeri okul olan çocuklar geleceksiz bırakılıyor, yetişkinlerle kontrolsüz aynı ortamda bulunuyor. Bu onları istismara karşı korumasız bırakıyor. Haftada bir gün okula giden öğrencinin okul ve rehber öğretmenlerle bağları zayıflıyor, yardım istemeleri zorlaşıyor. Bulundukları yerler iş, kendileri işçi olarak hukuki koruma altında bulunmadıkları için işçinin sahip olduğu haklara sahip olmuyorlar. Yasada çalışmaması gereken yaştaki çocukların kimi zaman ağır koşullarda çalıştırılmalarına neden oluyor. Hukuken yasak olmasına rağmen bakanlık eliyle ucuz iş gücüne dahil oluyorlar. Mevzuata göre çocukların staj yerindeki sağlık ve güvenlerinin denetimi bakanlıkta. Milli Eğitim Bakanlığı bu denetimi yoğun ders programı olan öğretmenler aracılığı ile yaptığı için seyrek yapılıyor, kağıt üzerinde kalıyor. Gerekli istihdam ve çalışma planı oluşturulmadığı için çocuk ve gençlerin ağır çalışma koşullarında çalışmasına, yaşam haklarının yok olmasına sebep oluyor. Çocukluklarını yaşamalarını engelliyor. Potansiyellerini yok ediyor. Fiziksel ve ruhsal gelişimlerini engelliyor” diye konuştu.

YASALAR NET, UYGULAMA EKSİK

Mesleki eğitim ve staj ve çalışma hayatıyla ilgili 3 yasa ve anayasanın gerekli düzenlemeleri yaptığını  söyleyen İş Güvenliği Uzmanı Mühendis Murat Türker, şu bilgileri verdi; “14 yaş ve altı çocukların çalıştırılması yasak. 15-18 yaş arası ise genç işçi statüsünde çalışabilirler ama bunu şartları var. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası çırak ve stajyerlerin çalışmaya başlamadan iş sağlığı muayenesi ve işyerinin tehlike sınıfına göre iş güvenliği eğitimi almasını zorunlu kılıyor. Muayene sonucu o işyerinde çalışmaya uygun değilse çalışamaz, iş güvenliği eğitimini almazsa, çalışamaz. Yine İş yerinin tehlike koduna göre, uygun iş kıyafetleri, koruma ekipmanları kullanması gerekiyor. Yüksek tehlikeli, örneğin yüksek gerilim hattı gibi alanlara yetki belgeleri olmadan giremezler. Tüm bunlar olsa bile çocuğun eğitim gördüğü okuldan öğretmenlerin düzenli aralıklarla işyerini kontrol etmesi gerekiyor. Tüm bu koşullar 6331 Sayılı Yasa yanında, 5510 Sayılı İş ve Genel Sağlık Sigortası Yasası, 4857 Sayılı İş Kanunu ve en önemlisi anayasa güvencesi altında. Sağlık Bakanlığı da Sağlık İl Müdürlüklerini yetkilendirdiği kararla, çırak ve stajyerlerin işe başlamadan sağlık taramasından geçirilmesini zorunlu kılıyor. Ayrıca çırak ve stajyerler diğer tüm işçiler gibi 8 saatlik normal mesainin dışında eğer kabul ederlerse en fazla 3 saat fazla mesai yapabilirler. Oysa uygulamada böyle olmuyor. Haklarını bilmedikleri ya da korktukları için uzun saatler çalıştırılıyorlar. Bu nedenle stajyerlikten çıkıp sanayinin ucuz iş gücü haline geliyorlar. Zaten asgari ücretin üçte biri kadar ücret alıyorlar. Sigortaları da ücretleri de devlet bütçesinden karşılandığı için özel sektör tarafından büyük fırsat olarak kullanılıyor.”