Türkiye Cumhuriyeti’nin 100. yılı: Bir varoluş mücadelesi!

Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı, Türk milletinin tarihsel ve toplumsal gelişiminde kritik bir dönüm noktası, varoluş mücadelesinin bir göstergesidir.  Aynı zamanda Cumhuriyet’in ilan edilmesi Türkiye’nin modern kimliğini ve değerlerini şekillendiren de bir olaydır.

Bu açıdan Cumhuriyet’in ilan edilmesinin neden önemli olduğuna dair noktaları şu şekilde sıralamak mümkündür:

• Monarşi Sona Erdi: Osmanlı İmparatorluğu’nun yıkılmasının ardından Türkiye’de monarşi sona erdi. Osmanlı İmparatorluğu’nun yerine Türkiye Cumhuriyeti kuruldu ve bu, Türk halkının kendi kaderini tayin etme hakkını kullanması anlamına geliyordu.
• Laik ve Demokratik Bir Devlet: Cumhuriyetin ilanı, Türkiye’yi laik ve demokratik bir devlet olarak kurmayı hedefliyordu. Laiklik ilkesi, devletin dini inançlardan bağımsız olması anlamına gelirken, demokrasi ise halkın temsilcileri aracılığıyla yönetimi kontrol etme anlamına gelmektedir.
• Toplumsal Dönüşüm: Cumhuriyetin ilanı, Türk toplumunda büyük toplumsal dönüşümlere yol açtı. Bu dönemde dil, giyim, eğitim ve kültür gibi birçok alanda değişiklikler yapıldı ve modern Türk kimliği oluşturulmaya çalışıldı.
• Atatürk’ün Liderliği: Cumhuriyetin ilan edilmesindeki en önemli figürlerden biri, Türkiye Cumhuriyeti’nin kurucusu ve ilk Cumhurbaşkanı olan Ulu Önder Mustafa Kemal Atatürk’tü. Atatürk, Türkiye’nin modernleşmesi ve batılılaşması için büyük çaba harcadı.
• Ulusal Egemenlik: Cumhuriyet, ulusal egemenliği vurguladı. Türk milletinin kendi kaderini tayin etme ve yönetimini belirleme hakkını ilan etti. Bu, Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki merkeziyetçi ve monarşik yapının aksine, halkın daha fazla söz sahibi olduğu bir düzeni simgeliyordu.
• Eğitim ve Kadın Hakları: Cumhuriyetin ilanı, eğitim sisteminin modernleştirilmesi ve kadın haklarının güçlendirilmesi gibi alanlarda önemli değişiklikleri beraberinde getirdi. Kadınlar için eşitlik, seçme ve seçilme hakkı ve eğitim fırsatları sağlandı.
• Uluslararası Saygınlık: Türkiye Cumhuriyeti’nin ilanı, uluslararası arenada Türkiye’nin bağımsızlığını ve egemenliğini ilan etmesi bakımından büyük bir öneme sahipti. Bu, Türkiye’nin uluslararası platformlarda saygınlığını artırdı.

Cumhuriyet’in ilan edilme sürecini Mustafa Kemal Atatürk Nutuk’ta şu şekilde anlatmaya devam ediyor:

‘CUMHURİYET’İN İLANI KARARINI KİMLERE SÖYLEDİM?’

Yemek sırasında, “Yarın Cumhuriyet ilân edeceğiz” dedim. Orada bulunan arkadaşlar, derhal düşünceme katıldılar. Yemeği bıraktık. O dakikadan itibaren, nasıl hareket edileceği konusunda kısa bir program yaparak arkadaşları görevlendirdim. Yaptığım programın ve verdiğim talimatın uygulanışını göreceksiniz! Efendiler, görüyorsunuz ki, Cumhuriyet ilânına karar vermek için Ankara’da bulunan bütün arkadaşlarımı davet ederek onlarla görüşüp tartışmaya asla lüzum ve ihtiyaç görmedim. Çünkü, onların da aslında ve tabiî olarak benim gibi düşündüklerinden şüphe etmiyordum. Halbuki, o sırada Ankara’da bulunmayan bazı kişiler, yetkileri olmadığı halde, kendilerine haber verilmeden, düşünce ve rızaları alınmadan Cumhuriyetin ilân edilmiş olmasını bize gücenme ve bizden ayrılma sebebi saydılar.

‘İSMET PAŞA’YLA BİRLİKTE HAZIRLADIK’

O gece birlikte olduğumuz arkadaşlar erkenden ayrıldılar. Yalnız İsmet Paşa Çankaya’da misafirdi. Onunla yalnız kaldıktan sonra, bir kanun tasarısı müsveddesi hazırladık. Bu müsveddede 20 Ocak 1921 tarihli Teşkilât-ı Esasiye Kanunu (Anayasa)’nun devlet şeklini tespit eden maddelerini şu şekilde değiştirmiştim:

Birinci maddenin sonuna “Türkiye Devleti’nin hükûmet şekli Cumhuriyettir” cümlesini ekledim.

Üçüncü maddeyi şu yolda değiştirdim:

“Türkiye Devleti Büyük Millet Meclisi tarafından idare olunur. Meclis, hükûmetin ayrıldığı idare kollarını Bakanlar vasıtasıyla yönetir.”

Bundan başka Teşkilât-ı Esasiye Kanunu’nun temel maddelerinden olan sekizinci ve dokuzuncu maddelerle de değiştirilerek ve açıklığa kavuşturularak şu maddeler yazıldı:

“Madde – Türkiye Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi Genel Kurulu tarafından ve kendi üyeleri arasından bir seçim dönemi için seçilir. Cumhurbaşkanlığı görevi yeni Cumhurbaşkanının seçilmesine kadar devam eder. Görev süresi biten Cumhurbaşkanı yeniden seçilebilir.”

“Madde – Türkiye Cumhurbaşkanı devletin başkanıdır. Bu sıfatla lüzum gördükçe Meclis’e ve Bakanlar Kurulu’na başkanlık eder.”

“Madde – Başbakan, Cumhurbaşkanı tarafından ve Meclis üyeleri arasından seçilir. Diğer bakanlar, Başbakan tarafından ve yine Meclis üyeleri arasından seçildikten sonra Cumhurbaşkanı tarafından hepsi birden Meclis’in onayına sunulur. Meclis, toplantı halinde değilse, onaylama, Meclis’in toplantısına bırakılır.”

Haber Merkezi