Uzayda hastalanan astronotlar ne yapıyor? Doktor yoksa çözüm ne?
Uzayda hasta olursanız ne yaparsınız? Peki ya ciddi bir yaralanma geçirirseniz? Yer çekimsiz ortamda ilaçlar ve tedaviler nasıl işe yarıyor? Astronotlar hastalandığında doktora gidemediğine göre, sağlıklarını nasıl koruyor?
Dünyada hastalandığımızda doktora gidip ilaç kullanarak ya da dinlenerek iyileşebiliriz. Peki, binlerce kilometre uzakta, yer çekimsiz ortamda görev yapan astronotlar hastalandığında ne yapıyor? Uzayda bir hastanenin olmadığı düşünülürse, sağlık sorunları nasıl çözülüyor?
Bilim insanları, uzay ortamının insan vücudu üzerindeki etkilerini uzun yıllardır araştırıyor. Mikro yer çekimi, vücuttaki sıvıların hareketinden bağışıklık sisteminin işleyişine kadar birçok değişikliğe neden oluyor. Bu da uzayda hastalanan astronotlar için tedavi süreçlerini daha farklı bir hâle getiriyor.
UZAYDA EN SIK GÖRÜLEN RAHATSIZLIKLAR
Astronotların en yaygın sağlık problemi, hareket hastalığı olarak bilinen ve baş dönmesi, mide bulantısı gibi semptomlarla kendini gösteren rahatsızlıktır. Yer çekimsiz ortam, iç kulaktaki denge sistemini etkilediği için, astronotların vücutlarının bu yeni duruma uyum sağlaması birkaç gün sürebilir. Bu süreçte baş ağrısı, mide bulantısı ve kusma gibi şikâyetler görülebilir.
Bunun yanı sıra, uzay ortamında burun akıntısı veya tıkanıklık gibi basit rahatsızlıklar bile daha rahatsız edici olabilir. Mikro yer çekimi nedeniyle vücut sıvıları farklı dağıldığından, burundaki mukus aşağı doğru akmaz ve tıkanıklık hissi artar. Ayrıca bazı patojenler, uzaydaki ortamda daha dirençli hâle gelebilir.
ASTRONOTLAR HASTALANDIĞINDA NE YAPIYOR?
Astronotlar, uzaya gitmeden önce karantinaya alınarak hastalıklara karşı önlem alırlar. Ancak beklenmedik bir sağlık problemi ortaya çıktığında, ilk adım Dünya’daki doktorlarla iletişim kurmaktır. Astronotlar, Uluslararası Uzay İstasyonu’nda (ISS) bulunan tıbbi malzemeleri kullanarak doktorların yönlendirmesiyle kendi kendilerine tedavi uygularlar.
Eğer bir astronot küçük bir yaralanma yaşarsa, ISS’de bulunan ilk yardım kitleriyle pansuman yapabilir. Daha ciddi bir sağlık sorunu söz konusu olduğunda, Dünya’daki tıp uzmanları astronota adım adım ne yapması gerektiğini anlatır.
ACİL DURUMLARDA NE OLUYOR?
Peki, uzayda acil bir ameliyat gerekirse ne yapılır? ISS’de şu an için bir ameliyathane bulunmuyor. Eğer bir astronotun acil cerrahi müdahaleye ihtiyacı olursa, en güvenli seçenek onu hızla Dünya’ya geri getirmektir. Geçmişte, bazı astronotlar sağlık sorunları nedeniyle Dünya’ya erken dönmek zorunda kalmıştır.
Sonuç olarak, astronotlar sağlıklarını korumak için birçok önlem alsa da, beklenmedik hastalıklarla karşılaşabiliyorlar. Uzayda bir doktorun olmaması, onları daha dikkatli olmaya ve Dünya’daki tıp uzmanlarının rehberliğiyle hareket etmeye zorluyor. Gelecekte Mars gibi daha uzak gezegenlere yapılacak görevlerde, bu tür tıbbi sorunların nasıl çözüleceği ise bilim insanlarının üzerinde çalıştığı en önemli konulardan biri olmaya devam ediyor.
Kaynaklar: Mayo Clinic Press, Mental Floss
