Uzmanlar ödeme krizine dikkat çekiyor

Yenizkiraz.com’dan Semi Tektaş’ın haberine göre, cari açık Mart’ta 4,5 milyar dolarla piyasa beklentilerinin altında kaldı. 2023’ün ilk çeyreğinde cari açık 23,6 milyar dolara yükseldi. 2022’nin Ocak-Mart döneminde 17,8 milyar dolar olan cari açık, bu yılın aynı döneminde 23,6 milyar dolara yükseldi. Türkiye Mülkiyeliler Birliği İzmir Temsilcisi Nazlı Kayı seçim dönemi olmasına rağmen rakamların toparlanma gösterdiğini söylerken, Ekonomist Yaşar Uysal ekonominin ciddi bir ödemeler krizi yaşama potansiyeli olduğunu söyledi.

BÜYÜME DEVAM EDİYOR

“Geçtiğimiz 2021 yılı Eylül ayı sonunda faiz indirimlerine başlanması ve aynı zamanda döviz kurunun baskılanmasına yönelik düzenlemelere gidilmesi ile birlikte, her ne kadar baskılanmaya çalışılsa da döviz kurlarında artış başladı. Bunun sonucu olarak 20 Aralık 2021 gecesi tavan yapan döviz kurlarının ani bir müdahale ile indirilmesi sağlandı” dedi. Kayı, “Devamında kur korumalı mevduat hesabı gibi yöntemlerle döviz üzerindeki baskı devam etti, bir yandan da, getirilen ihracat gelirlerinin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu ile birlikte ithalat yapacak firmaların serbest piyasada döviz temini ve döviz ile kredi borçlanmaları fiilen engellenerek döviz talebinin karşılanması bastırıldı. Bu durum, özellikle ithal girdi ile üretim yapan ihracatçı firmaların operasyonel finansman sağlamalarında büyük güçlüklere neden oldu. Cari dengeye baktığımızda, 2021 yılı Eylül ayı sonrası Ekim ayı ile beraber, cari dengenin gelişmelere hızla tepki verdiğini görüyoruz. O tarihe kadar negatif olsa da nispeten dengeli giden cari açık, 2021 Ekim ayı itibariyle hızla büyümeye ve dengesiz bir seyir izlemeye başladı. 2023 Ocak ayı itibariyle de uzun yılların rekor seviyesine ulaştı. 2023 yılı Mart ayı rakamlarına baktığımızda, 2023 Ocak ayında dip yapan açığa göre azalma olduğunu görmek mümkün. Ancak, 2021 yılı Ekim ayından bu yana belirtmiş olduğumuz serbest piyasa ekonomisi dışı gelişmeler ve son aylarda içinde bulunulan seçim ekonomisinin yansımaları göz önüne alındığında, bu verinin bir toparlanma olduğu ya da iyileşme yönünde bir gösterge olduğunu söylemek için çok erken. Seçim sonrası ekonomik kararların tüm kuralları baştan belirleyerek oyunu yeniden kuracağını düşünüyoruz” şeklinde konuştu.

AÇIK YÜZDE 36,7

Mart ayı itibariyle ilk çeyrek verileri değerlendirildiğinde, yılın ilk üç aylık döneminde yani ilk çeyrekte dış ticaret yani mal alışveriş dengesinin 29,3 milyar dolar açık verdiği, böylece açığın 2022 yılı ilk çeyreğine göre yüzde 37,6 oranında arttığını söyleyen Ekonomist Yaşar Uysal ise şöyle konuştu: “Aynı dönemde hizmet dış ticaret dengesi fazlasının yüzde 33,8 oranında artarak 8,3 milyar dolara yükseldiği, yatırım gelirleri (ücret- kar, faiz, borsa kazançları) dengesindeki açığın yüzde 10,3 oranında artarak 2,5 milyar dolara yükseldiği görülmektedir. Bu gelişmelerin sonucunu yansıtan cari işlemler açığının ise yüzde 32,8 oranında artarak 17,7 milyar dolardan 23,5 milyar dolara yükseldiğini görmek mümkün. Bu arada mal ticareti hesabı içinde gösterilen altın ithalatının 2022 yılının ilk çeyreğine göre yüzde 406 oranında artarak 2,1 milyar dolardan 10,5 milyar dolara yükseldiği, böylece yanlış faiz politikasına bağlı olarak halkın tasarruflarını değerlendirmek amacıyla altına yönelmesinin cari açığın artmasında önemli rol oynadığı anlaşılmaktadır.”

DOĞRUDAN YATIRIM GİRİŞİ ARTTI

Yılın ilk çeyreğinde sermaye finans hesabındaki gelişmeler incelendiğinde ise ilk çeyrekte doğrudan yatırım girişinin yüzde 22,9 oranında artarak 1,9 milyar dolardan 2,3 milyar dolara yükseldiği, ancak bu yatırım girişinin yüzde 59’unun yabancılara gayri menkul satışından kaynaklandığını söyleyen Uysal sözlerini şöyle sürdürdü;”2022 yılı ilk çeyreğinde hisse senedi ve devlet borçlanma kağıtları için gelen yabancı portföy yatırımlarının (sıcak para) Türkiye’den 2,2 tutarında çıktığı, bu yılın ilk çeyreğinde ise bir milyar dolarlık giriş olduğu, 2022 yılı ilk çeyreğinde mevduat, kredi ve borçlanma olarak yurtdışından 13,1 milyar dolar kaynak kullanılırken 2023 yılının aynı döneminde 11,4 milyar dolara gerilediği, bu üç hesaptan Türkiye Cumhuriyeti vatandaşlarının 2022 yılı ilk çeyreğinde 8,4 milyar dolar yurtdışına kaynak çıkardığı, 2023 yılında ise bu hesaplardan 4,7 milyar dolar çıktığı, ve bu gelişmelere bağlı olarak sermaye finans hesabından toplamda net olarak 10,2 milyar dolarlık dış kaynak girişi olduğu anlaşılmaktadır.”

ÜLKE REZERVİNDE 14,2’LİK AZALIŞ

“2022 yılının ilk çeyreğinde Türkiye’ye 5,7 milyar dolarlık kaynağı belirsiz para girişi olurken bu yılın ilk çeyreğinde bu hesaptan 800 milyon dolarlık çıkış olduğu görülmektedir” diyen Uysal, ”Bütün bu gelişmeler sonucunda, yani 23,5 milyar dolarlık cari açık verilmesine karşılık sermaye finans hesabından sadece 10,2 milyar dolar dış kaynak girişi olmuş, net hata ve noksan hesabından da para çıkışının gerçekleşmesiyle de ülke rezervleri 14,2 milyar dolar azalmıştır. Türkiye’nin bir yılda vadesi gelecek ödenmesi/çevrilmesi gereken 196 milyar dolar dış borç olduğu, swap borçları dahil Merkez Bankası net rezervlerinin -54 milyar dolar civarında olduğu, firmalar ve halkın TL cinsinden yatırımlardan kaçınmaya çalıştığı bir dönemdeyiz. Bütün bu veriler ekonomi politikalarında radikal değişiklikler yapılmadığında Türkiye’nin çok ciddi bir ödemeler krizi yaşama potansiyeli olduğunu ortaya koymaktadır. Seçim sonrası oluşacak yeni ekonomi yönetiminin bunun farkında olması,  para, maliye ve yapısal politikalar boyutundan gerekli önlemleri almasını umuyor ve diliyoruz” diyerek sözlerini noktaladı.

CARİ FAZLA

Mart ayında cari işlemler hesabı 4 milyar 484 milyon dolar açık verdi. Altın ve enerji hariç cari işlemler hesabı ise 1 milyar 372 milyon dolar fazla verdi. 2022’nin Ocak-Mart döneminde 17,8 milyar dolar olan cari açık, bu yılın aynı döneminde 23,6 milyar dolara yükseldi. Ödemeler dengesi tanımlı dış ticaret açığı martta 6 milyar 298 milyon dolar oldu. Hizmetler dengesi kaynaklı girişler 3 milyar 88 milyon dolar olurken, bu kalem altında seyahat kaleminden kaynaklanan net gelirler 2 milyar 67 milyon dolar olarak kayıtlara geçti.